:

سازمان‌ها‌ در خلاء زندگی نمی‌کنند بلکه در محیطی که رفتار و ساختارهای آن‌ها‌ را شکل می‌دهد فعالیت می‌کنند. امرزوه یکی از مشخصه‌های‌‌ عرصه فعالیت سازمان، رقابتی شدن و در نتیجه ناپایداری آن است. همراه با افزایش رقابت در بازار، تصمیم گیری و سیاست‌گذاری برای حفظ بقاء و یا کسب موفقیت پیچیده‌تر شده  است. در چنین شرایطی انتخاب استراتژی مناسب برای سازمان‌ها‌ اهمیت خاصی پیدا کرده است (کردنائیچ و مشبکی، 1381). یکی از عوامل محیطی که امروزه سازمان‌ها‌ را تحت تاثیر قرار می‌دهد تغییرات فناوری اطلاعات است، در واقع پذیرش یک فناوری جدید اجتناب‌ناپذیر در فرایندهای سازمان است. لذا مدیران سازمان‌ها‌ باید در تدوین استراتژی عوامل فناوری را مورد توجه قرار دهند و زیرساختارها تکنولوژی مورد استفاده خود را شناسایی کنند و تکنولوژی مناسب را به کار گیرند. راهکار چنین‌کاری به کارگیری استراتژی فناوری اطلاعات است. استراتژی فناوری اطلاعات زیرساخت‌های‌‌ تکنولوژی یک سازمان را تعیین می‌کند و به سازمان اجازه می‌دهد که تکنولوژی‌های‌‌ مناسب را با بهترین استاندارد‌ها‌ با توجه به هزینه، کارایی، حمایت از تامین نیازها انتخاب کند و به کار گیرد(ماسوکا، 2006). به نظر می‌رسد یکی از عواملی که باعث مقاومت  در به کارگیری یک استراتژی جدید در سازمان فرهنگ سازمانی است. به طور کلی فرهنگ سازمانی عامل بازدارنده قوی در قبال تغییر، به ویژه تغییر فناوری اطلاعات است(لادون و لادون، 1994). با توجه به همین مهم نیز مطالعه حاضر با هدف رابطه فرهنگ سازمانی  و استراتژی فناوری اطلاعات تنظیم شده است.

1-2- بیان مسئله:

دوران جدید که به عصر اطلاعات موسوم است، دوران فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌باشد، بشر امروز جامعه‌ای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT)[1] را تجربه می­کند که از ویژگیهای خاص خود برخوردار است. چنین جامعه­ای را جامعه اطلاعاتی می­گویند (صرافی زاده، 1383). جامعه اطلاعاتی جامعه­ای است که در آن زندگی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی افراد جامعه به فناوری اطلاعات و ارتباطات وابسته است و جامعه­ای است که در آن مردم در محل کار، منزل و حتی در اماکن تفریحی از این تکنولوژی­ حداکثر استفاده را می­برند(میشرا، 2005).

 بر خلاف دوران گذشته که اطلاعات و تکنولوژی در اختیار صاحب نظران فن و صنایع قرار داشت و مشروعیت آن نیز به تایید و تصدیق آنان مرتبط بود در جامعه جدید اطلاعات تکنولوژیستها، علمای اجتماعی و مردم معمولی نیز مرتبط با تکنولوژی اطلاعاتی قرار گرفته و بخشی از زندگی روزمره آنان شده است. زیرا اطلاعات و اخبار در گروه نیازهای اساسی همه مردم قرار گرفته است و تولیدات آن استفاده همه جانبه دارد. در حالی که در دوران گذشته استفاده از تکنولوژی مرتبط با قشر خاصی بود و فراگیری زیادی نداشت (آذرخش، مهراد،1383). ویژگی‌دیگر جامعه اطلاعاتی کالا شدن اطلاعات است، اطلاعات کالا شده و به مدد تکنولوژی‌‌های‌ جدید ارتباطی در دسترس هر کسی که طالب آن باشد قرار می­گیرد. در این گونه جوامع مفاهیم سنتی موجود در زمینه­هایی چون اقتصاد، آموزش، کسب و کار، مدیریت و تجارت دچار تحول می‌گردد. با گذر از عصر صنعتی و ورود به عصر اطلاعات و به گفته الوین تافلر[2] (عصر دانایی) نیاز روزافزون بشر برای آموزش متفاوت­تر با آنچه در گذشته بوده است بیشتر حس می­شود در همین راستا تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات که به طور فزاینده­ای در حال گسترش است می­تواند به نحو مطلوبی تمامی امور زندگی را تحت تاثیر قرار دهد (احمدی نژاد ، 1379).

دنیای موجود با دستاوردهای متنوع خود همواره در معرض تحولات و تغییرات غیرقابل پیش بینی است. الوین تافلر اعتقاد دارد ورود به قرن بیست و یکم به عنوان عصر فرانظریه[3] هنگامی برای انسانها جاذب خواهد بود که آدم کنونی بتواند در مقابل تغییرات آن قرن، قدرت تحمل لازم را داشته باشد و با شجاعت در مقابل آن ظاهر شود. تحقق این ایده­آل هنگامی میسر خواهد بود که از هم اکنون بشر امروزی بتواند خودش را برای تغییرات در دنیای آینده آماده سازد این نیز مشروط به دانش، مهارت، بینش و پویایی است. زندگی در دنیای جدید نیازمند شناخت کامل و کسب مهارتهای استفاده از این ابزارها است و بدون داشتن چنین ابزاری رقابت و زندگی بسیار مشکل خواهد بود و مستلزم از دست دادن فرصتهای فراوانی در زندگی روزانه افراد و جوامع است(کابررا و براجیس، 2001).

سازمانها باید جهت به کار­گیری و استفاده بهینه از تکنولوژی فن­آوری اطلاعات زمینه‌سازی لازم و مطلوب را داشته باشند تا بتوانند در این راه گامهای مهم و صحیح را در عرصه سازمان بردارند. به نظر می‌رسد یکی از مهمترین عوامل موفقیت و شکست در این حرکت در «فرهنگ سازمان» باشد. در واقع با توجه به اینکه فرهنگ سازمانی نظام ارزشها، باورها و آداب و رسوم مشترک در بین اعضای سازمان است و تعاملات قسمتهای مختلف را بر قرار می‌کند لذا باید یک ابزار مؤثر در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان تلقی  شود. فرهنگ سازمانی به تمام جنبه­های سازمانی تاثیر می‌گذارد و بر اساس اعتقادات و ارزش­های مشترک، به سازمان‌ها قدرت می‌بخشد و بر نگرش رفتار فردی انگیزه و رضایت شغلی و سطح تعهد نیروی انسانی، طراحی ساختار و نظام­های سازمانی، هدف­گذاری، تدوین و اجرای استراتژی­ها و …. تاثیر می­گذارد(بلو، 2010؛ مارسادر، سردان و سانچز، 2006). همچنین فرهنگ سازمانی عامل موثر در ترویج خلاقیت و نوآوری است که از طریق ارزش نهادن به کار سخت و متمرکز و هدف­دار، پشتکار  و سخت کوشی و تعهد عمل می_­کند(آلینوا، 2009).

نیروی انسانی به عنوان مهمترین منبع اصلی سازمان با استفاده از اطلاعات، فناوری، مواد، تجهیزات و بودجه و… به تولید کالا و خدمات می‌پردازد  و در صورتی که درست عمل کند سازمان نیز از عملکرد خوبی برخوردار خواهد شد. لذا به نظر می‌رسد سازمان از طریق توجه به فرهنگ و شناخت فرهنگ موجود سازمان و تجزیه و تحلیل آن و خلق ارزش­های مناسب در حمایت از فرهنگ مطلوب بتواند در راستای به کار گیری مؤثر استراتژی‌های‌‌ فناوری اطلاعات سازمان، نقش مهمی را ایفا نماید. حال گفته‌های‌‌ اخیر بیشتر در سطح نظری و گمانه زنی‌هایی‌ است که کمتر به صورت نظام مند و در غالب یک مطالعه میدانی بررسی شده‌اند. لذا با توجه به ضعف دانش در بررسی علمی مسئله مطرح شده و همچنین عدم بررسی توامان متغیرهای مورد مطالعه، پژوهش حاضر به منظور پاسخ گویی به این سوال اصلی مهم یعنی؛ آیا بین فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد؟ ” صورت بندی گردید.

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

امروزه اطلاعات شاخص قدرت است. آنچه کشوری را در سطح اول، دوم و سوم جهان قرار می‌دهد. میزان اطلاعاتی است که آن کشور تولید می‌کند، در دسترس قرار می‌دهد و به کار می‌گیرد. فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک فناوری غالب در هزاره جدید معرفی شده است. بدون هیچ شک و تردیدی در فرایند پذیرش پدیده جهانی‌سازی، کشورهایی که زمینه و بستر لازم و مناسب را برای توسعه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی بوجود نیاورده‌اند، در حرکت هدایت شده و شتابان جهانی‌سازی از وضع موجود به سوی جامعه اطلاعاتی باز خواهند ماند(میشرا، 2005).

اهمیت روز افزون علوم وابسته به اطلاعات، چنان بالا گرفته است که منتقدان و آگاهان را بر این باور رسانده که دانش اطلاعات و نقش و تاثیر آن شاخص ممتاز فعالیت‌‌های‌ طراز اول جوامع بشری است. در حال حاضر در سازمان‌ها‌ اطلاعات پس از عامل انسانی مهمترین منبع ارزشمند محسوب می‌شود و یک منبع حیاتی برای پیشرفت علمی و اقتصادی هر کشوری به حساب می‌آید. به بیان دیگر اطلاعات نیروی اصلی حرکت و شکل دهنده مردم، اجتماعات، سازمان‌ها‌ و کشورهاست(لی، 2000).

نقش مهم اطلاعات را می‌توان در زمینه‌‌های‌ وسیعی از فعالیتهای حیاتی بشر جستجو کرد. اطلاعات به ابزار مهم اطلاعاتی و ارتباطی بسیار مهمی بدل گشته که توسط آن بسیاری از امور روزمره انسانها تسریع و تسهیل شده است(اوز، 2005). در عصر جدید، در انجام امور اداری به طریق سنتی(معمول) شاهد ظهور و گسترش مشکلات و نارسائی‌‌های‌ گسترده‌تری هستیم که از آن جمله می‌توان به طولانی بودن جریان کارها، اشتباهات زیاد کارکنان، صرف هزینه‌‌های‌ گزاف و قابل ملاحظه جهت ثبت و بایگانی اسناد، اوراق و تبادل اطلاعات نوشتاری، ریسک پذیری و خطرپذیری بالا، نارضایتی ارباب رجوع و موارد بسیاری از این قبیل اشاره نمود، که البته با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات شاهد موارد کمی از این قبیل خواهیم بود(جکسون، پارک و پر.بست، 2006)‌. همچنین در عصر حاضر که دوره تغییر و تحول و بحران را در پیش روی داریم. (اگر بحرانی در دنیای امروز باشد، بیش از بحران اقتصاد و پول و نفت و نیرو ، بحران فرهنگ است) (اسلامی ندوشن ، 1354).

در سازمانهایی که فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود ندارد آثار و تبعاتی بدنبال خواهد داشت که از آن جمله می‌توان نارضایتی ارباب رجوع، هزینه‌‌های‌ گزاف، طولانی بودن جریان کارهاو … را نام برد. تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از عدم کارآیی که در یک سازمان پیش می‌آید ناشی از عدم بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات است(مارسادر، سردان و سانچز، 2006). زیرا رشد روز افزون اطلاعات به سازمانها کمک می‌کند که در میدان رقابت موفق عمل کنند. یکی از موانع اساسی عدم بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات فقدان فرهنگ سازمانی و عدم بکارگیری آن می‌باشد.

بنابراین فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از مهمترین مسائل عصر حاضر در تمام جوامع می‌باشد پس بکارگیری آن در سازمانها جهت هماهنگی با جامعه بین الملل لازم و ضروری به نظر می‌رسد ولی متأسفانه هنوز شرایط و فرهنگ مناسب جهت استفاده مؤثر به جا و ماهرانه از این فناوری در سازمانها بوجود نیامده است. لیکن فرهنگ سازمانی به دلیل ماهیت اثرگذاری قوی که می‌تواند بر رفتار و عملکرد اعضای سازمان داشته باشد(مکلنتاش و دوهرتی، 2010) و  نقش مهمی را در بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایفا کند.

لزوم توجه به فرهنگ به علت تاثیری که فرهنگ سازمانی بر تمام ابعاد سازمان می‌گذارد، می‌تواند سازمان را به جلو راند و یا از حرکت بازدارد و این توان بالقوه به خاطر تاثیری است که فرهنگ بر رفتار دارد. لذا اگر بخواهیم علل موفقیت و عدم موفقیت سازمانهایمان را مطالعه کنیم باید به بررسی فرهنگ بپردازیم.

فرهنگ سازمانی مختلف می‌تواند بر عملکرد(مکلنتاش و دوهرتی، 2010)، موفقیت و اثر بخشی یک سازمان و موسسه(کوانتز و بوگلارسک، 2007؛ آکتاس، کییک و کیاک، 2011) تاثیر متفاوتی داشته باشد‌. با این حال اشاره به این نکته ضرورت دارد (سازمانهای موفق ) فرهنگ‌‌های‌ ایجاد کرده‌اند که ارزشها و مدیریت رهبران خود را در هم آمیخته اند و به همین دلیل است که این ارزشها سالها دوام آورده‌اند و به نظر می‌رسد که نقش حقیقی مدیریت سازمانها، اداره ارزشهای سازمان است. سازمانهای موفق به ایجاد فرهنگ مشترک میان کارکنان و ایجاد روحیه خوب بها می‌دهند‌. چارچوبی از همبستگی ایجاد می‌کنند که در محدوده آن افراد پر انگیزه ، خود را با شرایط انطباق  می‌دهند(گریتلی، یازیکی، اوراز و آکر، 2013).

بر مبنای مطالعات متعدد، مدیران و پژوهشگران از اوایل دهه 1980 میلادی توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانهایشان و هماهنگ نمودن آن با سایر اجزاء به بهترین وجه آغاز نموده اند(شیم، 2010؛ کیم و کیم، 2011). با وجود اینکه سابقه مطالعات فرهنگ سازمانی بیش از دو دهه نیست‌. اما تحقیقات، تاثیر فرهنگ و جلوه‌‌های‌ فرهنگی را بر رفتار کارکنان نشان داده‌اند و تعدادی ازنویسندگان این فرض را مطرح و پشتیبانی کرده‌اند که شرکتها وسازمانهای موفق دارای فرهنگ قوی بوده اند.

استفاده‌کنندگان این پژوهش کلیه کارکنان، مدیران و سازمان‌ها‌ می‌باشند، که با پیاده کردن یک الگوی فرهنگی مناسب و قوی در سازمان زمینه استفاده بهینه از فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین آنها فراهم می‌شود. در واقع با روشن شدن رابطه فرهنگ سازمانی با فناوری اطلاعات، در ارگان‌ها‌ و ادارات زمینه لازم برای توجه و اقدام جدی مسئولین جهت بالابردن فرهنگ سازمانی فراهم آید تا از آن طریق بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات افزایش یابد.

1-4- اهداف پژوهش

1-4-1- اهداف کلی

هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات در مراکز فنی و حرفه‌ای می­باشد.

1-7-2-اهداف فرعی

با توجه به اهمیت نقش فرهنگ سازمانی در میزان به کارگیری فناوری اطلاعات توسط کارکنان این تحقیق بر آن است تا با بررسی فرهنگ سازمانی در مراکز فنی و حرفه‌ای‌ به اهداف ذیل دست یابد:

• تعیین میزان به کارگیری فناوری اطلاعات در مراکز فنی و حرفه ای.
• تعیین میزان رابطه هفت ویژگی فرهنگ سازمانی با فناوری اطلاعات در مراکز فنی و حرفه‌ای.
• تعیین میزان بکارگیری فناوری اطلاعات در بین کارکنان زن و مرد در مراکز فنی و حرفه‌ای.

1-5- سوالات پژوهش

1-5-1- سؤال اصلی

1- آیا بین فرهنگ سازمانی و بکارگیری فناوری اطلاعات در مراکز فنی و حرفه‌ای رابطه وجود دارد؟

1-5-2- سوالات فرعی

• میزان بکارگیری فناوری اطلاعات در بین کارکنان مراکز فنی و حرفه‌ای چگونه است؟
• آیا بین هفت ویژگی فرهنگ سازمانی با فناوری اطلاعات و ارتباطات در مراکز فنی و حرفه‌ای رابطه وجود دارد؟
• آیا میزان به کار گیری فناوری اطلاعات در بین کارکنان زن و مرد در مراکز فنی و حرفه‌ای تفاوت وجود دارد؟

1-6- فرضیه‌های پژوهش:

1-6-1- فرضیه اصلی:  بین فرهنگ سازمانی و بکارگیری فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد.

1-6-2- فرضیه‌های فرعی:

1-6-2-1- بین میزان بکارگیری فناوری اطلاعات و پیشرفت مراکز فنی و حرفه‌ای رابطه معنا‌داری
وجود دارد.

1-6-2-2- بین ویژگی‌ نوآوری و ریسک‌پذیری در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معنا داری وجود دارد.

1-6-2-3- بین ویژگی‌ توجه به جزئیات در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد.

1-6-2-4-  بین ویژگی‌ نتیجه محوری در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد.

1-6-2-5- بین ویژگی‌ توجه به افراد در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد.

1-6-2-6- بین ویژگی‌ توجه به گروه در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد.

1-6-2-7- بین ویژگی‌ داشتن روحیه جسارت و سرشکنی در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معنا داری وجود دارد.

1-6-2-8- بین ویژگی‌ ثبات و پایداری در فرهنگ سازمانی و استراتژی فناوری اطلاعات رابطه معناداری وجود دارد.

1-6-2-9- بین میزان بکارگیری فناوری اطلاعات و پیشرفت کارکنان زن و مرد رابطه معنا‌داری وجود دارد.