رشد روزآمد شرکت، مهمترین هدف مدیریت بوده و به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران، مورد توجه است. رشد مستمر شرکت موجب ایجاد اعتماد در سرمایه­گذاران و در نتیجه عاملی جهت افزایش قیمت سهام و ارزش شرکت می­شود. با توجه به اینکه سودآوری شرکت اثر قابل توجهی بر ارزش آن می­گذارد، هرگونه تلاش در جهت کاهش هزینه که موجب افزایش سود شرکت گردد، موجب افزایش ارزش شرکت خواهد شد. به همین دلیل همواره مدیر باید در زمان انتخاب روش تأمین مالی، سعی در انتخاب روشی کند که منجر به بیشینه­سازی ثروت سهامداران گردد.
یکی از عوامل بسیار مهم در پیشبرد اهداف، بقا، رشد و تعالی شرکت، توانایی آن در دسترسی به منابع مالی مورد نیاز در هر لحظه از زمان است و مهمترین منبع تأمین وجوه، بانک­ها و موسسات مالی می­باشند. بنابراین، بانک­ها نقش مهمی در میزان هزینه­های مالی شرکت ایفا می­کنند(لین و همکاران2009).
 

1-2- مسئله اصلی تحقیق

یکی از مهمترین مسائل شرکت­ها که امروزه مورد توجه بسیاری از مدیران و همچنین سرمایه­گذاران بوده است، دسترسی شرکت به منابع مالی و توانایی شرکت در انعطاف پذیری به موقع است. تأمین نقدینگی شرکت در زمان مناسب به طور قطع موجب بهبود عملکرد شرکت و افزایش کارایی سرمایه در گردش آن خواهد شد. به همین علت یکی از اصلی ترین موارد قابل توجه در تصمیم­گیری اعتبار دهندگان غیربانکی به مشتریان، تأمین وجه نقد آن بوده است.
در این رابطه، بررسی این موضوع که آیا در واقعیت نیز حضور سهامدار بانکی در بین سهامداران شرکت به جهت ایجاد کانال­های احتمالی مناسب در تأمین نقدینگی به تسهیل شرایط فوق و در نهایت بهبود عملکرد شرکت کمک خواهد کرد یا خیر، مورد سئوال بوده است.
 
 
1-3- ­تشریح و بیان موضوع
یکی از روش­های مؤثر بر نظارت و کنترل اعتبار گیرندگان از بانک­ها که امروزه به عنوان روشی پذیرفته شده در دنیا مورد استقبال موسسات مالی و اعتباری قرار گرفته است، تملک سهام شرکت‏هایی است که اقدام به تأمین مالی از این موسسات نموده­اند(لین و دیگران 2009، بریس و همکاران 2006، گورتون و اشمید 2000، پترسن و راجان 1994 و سانتوس و رامبل 2006). تحقیقات انجام شده در این زمینه نیز اثر مثبت این موضوع را تأیید کرده و عمدتا معتقدند که در این شرایط، امکان دسترسی به منابع مالی تسهیل شده و نظارت بر شرکت نیز دقیق­تر خواهد بود(دیاموند 1984، بارت و همکاران 2006).
نتایج برخی تحقیقات نشان­دهنده­ی این موضوع بوده که بخش اعظمی از سهام شرکت­های بزرگ در اختیار بانک­ها بوده و علاوه بر این موضوع، جهت کنترل عملیات مهم شرکت، بانک­ها اقدام به انتخاب مدیرانی دارای تفکر همسو با سیاست­های خود در هیئت مدیره­ی شرکت نموده­اند(لین و دیگران 2009). اینگونه شرکت­ها به دلیل دسترسی به منابع مالی کافی نسبت به سایر شرکت­ها دارای ساختار سرمایه­ای با بدهی بالاتر بوده­اند.
نتایج تحقیقات انجام شده در بازارهای بززرگ دنیا نیز عمدتا نشان می­دهد که حضور سهامداران بانکی در شرکت از اهمیت بالایی برخوردار بوده و منافع زیادی برای شرکت_­ها ایجاد نموده‏اند(بارت 2006)که این منافع از طریق ایجاد دسترسی آسان به وجوه نقد در بازارهای نامتوازن و آشفته دارای اهمیت ویژه­ای است(کانگ و شیوداسانی 1995).
علاوه بر موارد مطرح شده، یافته­های تحقیقات متعددی نشان­دهنده­ی این موضوع بوده که سهامداران بانکی ساختار سرمایه شرکت­ها را سامان داده و عملکرد شرکت را بهبود می­بخشند(کانگ و دیگران 2000، کروزنر و استراهان 2001، بریز و دیگران 2008). بنابراین این تحقیق به دنبال بررسی اثر حضور این سهامداران بر عملکرد شرکت و در نهایت ارزش آن بوده است.
 

1-4-  اهمیت و اهداف تحقیق

دسترسی به منابع مالی برای رشد شرکت و سرمایه­گذاری در طرح­های سود ده از اهمیت بالایی برخوردار است. وجود منبع قابل اتکا و دارای هزینه­ی متناسب با سرمایه­گذاری انجام شده، علاوه بر رشد شرکت، اعتماد سرمایه­گذاران را جلب نموده و موجب افزایش ارزش شرکت در بازار می­شود.
یکی از مهمترین منابع مالی در دسترس شرکت، سهامداران شرکت هستند که به دلیل دسترسی سریع به این منبع، نسبت به سایر گزینه­ها مناسب­تر به نظر می­رسند. نظریه­ی سلسله مراتبی تأمین سرمایه نیز این موضوع را تأیید می­کند.

با توجه به توضیحات بالا، ترکیب سهامداران شرکت می­تواند برای پیش­بینی آینده­ی شرکت از اهمیت ویژه­ای برخوردار باشد. توجه به نوع سهامداران و ترکیب آن­ها، قابلیت شرکت در سرمایه­گذاریها را نشان خواهد داد واین موضوع در برآورد بازده آتی شرکت و در نهایت ارزش آن اهمیت خود را نشان می­دهد.
بدین ترتیب، وجود مبنایی منطقی برای بررسی اثر حضور برخی از سهامداران کلیدی مانند بانک­ها که به دلیل دسترسی به منابع مالی، می­توانند برای هر شرکت نقطه­ی عطف باشند، در ­پیش­بینی ارزش شرکت کمک شایانی به سهامداران وتصمیم­گیرندگان مالی خواهد داشت.
 

1-5- فرضیه­های تحقیق

بانک­ها به عنوان یکی از مهمترین منابع تأمین مالی اثر قابل توجهی بر عملکرد شرکت دارند. این موضوع از آنجا نشأت گرفته که به دلیل دسترسی به منابع مالی، این موسسات قابلیت مدیریت سرمایه درگردش را داشته‏اند و همچنین به مدیریت جهت برنامه ریزی صحیح اطمینان خاطر خواهند داد. بدین‏ترتیب فرض بر این است که حضور بانک در بین سهامداران شرکت موجب تسهیل در دسترسی به منابع مالی و در نهایت کمک به بهبود عملکرد شرکت گردد. مبانی نظری مشروح در این ارتباط به همراه اطلاعات کامل در خصوص تدوین فرضیه­ها در فصل دوم این تحقیق ارائه شده است. بر اساس پیشینه موجود، مبانی نظری مطرح شد و همچنین اهداف تحقیق، فرضیه­های مورد بررسی در این پژوهش به شرح زیر تعریف شده است.
فرضیه­ اول) حضور سهامداران عمده بانکی موجب بهبود عملکرد شرکت می­شود.
فرضیه­ دوم) بانک­ها تمایل به سرمایه­گذاری در شرکت­های با عملکرد بالاتر دارند.
فرضیه سوم) وجود سهامدارعمده بانکی موجب کاهش اهرم مالی می­گردد.

1-6- نتایج مورد انتظار

بر اساس پیشینه ذکر شده در فصل دوم و همچنین مبانی نظری موجود، فرض بر این است که حضور سهامداران بانکی به بهبود عملکرد شرکت و مدیریت سرمایه در گردش و همچنین انعطاف پذیری آن کمک شایانی داشته باشد.
بدین ترتیب، انتظار می­رود پس از انجام تحقیق و حصول نتیجه نهایی، ضمن تأیید این مبانی، امکان تعیین میزان اثرگذاری و همچنین نواحی متأثر از این متغیر نیز مشخص و صنایع جذاب بر اساس اطلاعات موجود برای بانک­ها معرفی گردد. ضمن اینکه در ادامه انتظار می­رود، بر اساس نتایج این تحقیق مبنای مناسب تصمیم­گیری فراهم گردد.

1-7- روش تحقیق

تحقیق حاضر از نوع همبستگی بوده و به دلیل استفاده از اطلاعات تاریخی شرکت­ها ، روش تحقیق، شبه­آزمایشی است.
Lin
Brise
Gorton and schmid
Petersen and rajan
Santos and rumble
Diamond
Barth
Kanga and shindasani
Kang
Kroszner and strahan
Bris

سرمایه‌‌ی فکریموضوع جدیدی است که به لحاظ نظری در چند سال اخیر در سطح جهانی مطرح شده ‌‌است. از آن جا که سرمایه­ی فکری منبعی پر ارزش برای کشورها و سازمان‌‌ها به ‌‌حساب می‌‌آید، میزان رشد و توسعه‌‌ی آن به سرعت در حال تبدیل شدن به شاخص توسعه یافتگی کشورهاست. سرمایه­ی فکری نوعی سرمایه­ی ارزشمند است که دارایی نامشهود یک سازمان شناخته می­شود (استوارت، 1997). از سوی دیگر، این منبع نامشهود به عنوان یکی از باارزش­ترین منابع شرکت‌‌ها و سرمایه‌‌ای کلیدی در رشد کارآفرینی مطرح شده ‌‌است. اقتصاد امروز مبتنی بر سرمایه­ی فکری است و کالاهای آن دانش و اطلاعات هستند. منابع نامشهود، عواملی غیر از دارایی­های مالی و فیزیکی است که در ایجاد ارزش یک شرکت مشارکت دارند و تحت کنترل آن هستند (بونتیس، 1998). امروزه سرمایه­ی فکری مجموعه­ای از دانش، تجربه، مهارت شخصی، روابط خوب و توانایی فناوری، منبع مهم مزیت رقابتی و عامل کلیدی سودآوری شرکت محسوب می­شود (اسریویهاک، 2008).
محیط کسب و کار مبتنی بر دانش، نیازمند رویکردی است که دارایی­های نامشهود جدید سازمانی مثل دانش و شایستگی­های منابع انسانی، نوآوری، روابط با مشتری، فرهنگ سازمانی، نظام­ها، ساختار سازمانی و غیره را در برگیرد. در این میان، نظریه­ی سرمایه­ی فکری، توجه روز افزون محققان دانشگاهی و دست­اندرکاران سازمانی را به خود جلب کرده است (قلیچ لی وهمکاران، 1385).
در تحقیق حاضر، به مطالعه بر روی سرمایه­ی فکری و رابطه­ی آن با ارزش بازار سهام و همچنین چگونگی تأثیر آن بر عملکرد مالی جاری و آتی شرکت­ها در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته می­شود.
1-2-تشریح و بیان موضوع
تحولات نوین در عرصه­ی اقتصاد، جهانی شدن و پیامدهای آن موجب شده تا عملکرد شرکت­ها بیشتر از پیش مورد توجه قرار گیرد. سهام­داران، سرمایه­گذاران، مشتریان، مدیران، کارکنان، عرضه­کنندگان مواد اولیه، توزیع کنندگان، مؤسسات و نهادهای دولتی، مؤسسات ارائه دهنده­ی تسهیلات و به نوعی، همه کسانی که با مؤسسات مختلف درگیر هستند همواره این مؤسسات را ارزیابی می­کنند. در گذشته، بیشتر ارزیابی­ها به صورت ارزیابی عملکرد شرکت­ها با شاخص­های مالی و ارزیابی دارایی­های مالی و ملموس یک موسسه صورت می­گرفت.
اقتصاد امروزین، اقتصاد محصولات نامشهود است؛ از این‏رو دارایی­هایی که این محصولات را ایجاد می‏کنند نیز عمدتاً دارایی­های نامشهود است. سهم‏ تولیداتی نظیر اطلاعات، خدمات‏ مشاوره‏ای، تحقیق و توسعه، خلاقیت و نوآوری و امثال آن در سازمان­ها رو به افزایش‏ است. محرکه­های اصلی‏ تولید در اقتصاد نوین را عواملی نظیر فناوری اطلاعات، طراحی، نرم‏افزار، دانش‏ و استعدادهای افراد و سرمایه­های فکری تشکیل خواهد داد. علاوه بر این و به طور کلی در شرایط رقابت اقتصادی سنگین ‏کنونی، عواملی مانند نام و شهرت شرکت، مشتریان وفادار، تأمین‏کنندگان‏ قابل اعتماد، کارکنان‏ خلاق و پردانش، برنامه­های تحقیق و توسعه، سیستم­های‏ اطلاعاتی مناسب، حق الامتیاز و علائم‏ تجاری و مانند آن­ها، دارایی­های عمده­ی شرکت­ها را تشکیل می‏دهد. در چنین شرایط پیچیده‏ای، ارزش­گذاری‏ دقیق و قابل اعتماد شرکت­ها دشوار شده است و با توجه به این­که روش­های متداول‏ حسابداری، اینگونه دارایی­ها را محاسبه و در ارزشیابی کل شرکت منظور نمی‏کند، فاصله‏ بین ارزش بازار شرکت­ها و ارزش دفتری، روز به‏ روز بیشتر می‏شود. این فاصله به ویژه در شرکت­های مبتنی بر دانش و شرکت­های متکی‏ به فناوری پیشرفتهوسیع‏تر است (فخاریان، 1380).
امروزه، مدل جدیدی از دارایی­ها مطرح شده است و بطور کلی دارایی­های سازمان را به دو دسته­ی دارایی­های مشهود و دارایی­های نامشهود تقسیم می­کنند که عموماً دارایی­های نامشهود را سرمایه‌‌ی فکری می­نامند، و ارزیابی­ها به سمت ارزیابی دارایی­های نامشهود (سرمایه‌‌ی فکری) گرایش پیدا کرده است.
افزایش فاصله­ی میان ارزش بازار و ارزش دفتری شرکت­ها منجر به توجه گسترده­ی تحقیقات به بررسی ارزش حذف شده از صورت­های مالی شده است (مثلاً لو و زاروین، 1999، لو، 2001، لو و رادهاکریشنان، 2003). لو (2001، صفحه 9) بطور مستند می­گوید که طی سال های 1977 تا 2001، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری 500 شرکت آمریکایی از 1 تا 5 برابر افزایش یافته است که در حدود 80% ارزش بازار آن شرکت­ها در گزارشگری مالی منعکس نشده است.
برای نمونه در سال 1997، ارزش بازار شرکت مایکروسافتمعادل 1488 میلیارد دلار تعیین شد. این مبلغ که برابر مجموع ارزش‏ سهام شرکت­های بوئینگ، مک‏دونالد، شرکت نفتی تکزاکو و شرکت بوش بود، 4/13 برابر ارزش دفتری شرکت را نشان‏ می‏داد. به بیان دیگر تنها 7 درصد ارزش واقعی شرکت مایکروسافت با استفاده از روش­های‏ متعارف حسابداری اندازه‏گیری و به عنوان‏ دارایی­های فیزیکی در ترازنامه منعکس شده‏ بود و 93 درصد بقیه عبارت بود از دارایی­های نامشهود شرکت شامل دانش و سرمایه‏های فکری، تحقیق و توسعه و نام و اعتبار شرکت.
در سال 1994 تحقیق انجام یافته در 2000 شرکت آمریکایی نشان داد که‏ دارایی­های مشهود (فیزیکی) حدود یک سوم‏ ارزش بازار را تشکیل می‏دهد. این تفاوت به‏ هنگام ادغام و خرید شرکت­ها محاسبه و منعکس می‏شد. در سال 1995، شرکت‏آی بی ام برای خرید شرکت لوتوس مبلغ 3/2 میلیارد دلار پرداخت که 8/1 میلیارد دلار از این مبلغ برای تحقیقات در جریان‏ پرداخت شد.
شرکت­های آمریکایی سالیانه 150 میلیارد دلار صرف تحقیق و توسعه می‏کنند و تحقیقات اخیر نشان داده است که در 375 مورد ادغام و خرید شرکت­ها، پروژه‏های‏ تحقیق و توسعه در جریان، بالغ بر 75 درصد ارزش این شرکت­ها را تشکیل داده است. این­گونه مخارج در واقع سرمایه‏های عظیم‏ فکری یک سازمان‏ و نوعاً هزینه­ی سرمایه‏ای محسوب می­شود، در حالی که هنوز در بسیاری از موارد برمبنای روش­های متداول حسابداری به عنوان‏ هزینه­ی‏ جاری قلمداد می­گردند.
محدودیت­های صورت­های مالی در توضیح ارزش شرکت ناشی از این امر است که منبع ارزش اقتصادی تنها تولید کالای مادی نیست، بلکه ایجاد سرمایه‌‌ی فکری است. سرمایه‌‌ی فکری شامل سرمایه­ی انسانی و سرمایه­ی ساختاری متشکل از مشتریان، فرایندها، پایگاهای اطلاعاتی، علائم تجاری و سیستم­هاست (اوینسون و مالن، 1997) و نقش مهمی در ارزش آفرینی شرکت و مزیت­های رقابتی ایفا می­کند (کاپلان و نرتن، 2004).
افزایش شناخت و بکارگیری سرمایه‌‌ی فکری به شرکت­ها کمک می­کند تا کاراتر، اثربخش­تر، پربازده­تر و نوآورتر باشند. همچنین موفقیت شرکت­ها در رقابت، به میزان کمتری به تخصیص استراتژیک منابع فیزیکی و مالی، و به میزان بیشتری به مدیریت استراتژیک سرمایه‌‌ی فکری بستگی دارد (نمازی و ابراهیمی، 1388).
با وجود افزایش شناخت سرمایه‌‌ی فکری و تأثیر آن بر ارزش شرکت و مزیت­های رقابتی، معیار مناسب ارزیابی سرمایه‌‌ی فکری شرکت هنوز در دوران طفولیت به سر می­برد. با این حال روش اندازه­گیری سرمایه‌‌ی فکری ارائه شده توسط پالیک (b، a2000) که در این تحقیق بکار رفته، به عنوان معیاری برای کارایی ارزش افزوده توانایی سرمایه‌‌ی فکری شرکت پیشنهاد می­گردد. مهم­ترین عنصر ضریب ارزش افزوده­ی فکری پالیک ناشی از منابع شرکت – سرمایه­ی فیزیکی، سرمایه­ی انسانی و سرمایه­ی ساختاری- است. ضریب ارزش افزوده­ی فکری بطور گسترده در تجارت و تحقیقات دانشگاهی استفاده می­شود (مثلاً فیرر و ویلیامز، 2003).
 
1-3- اهمیت و اهداف تحقیق
در اقتصاد دانش محور، سرمایه‌‌ی فکری در ایجاد ارزش در سازمان­ها نقش مهمی دارد و در دنیای امروز، موفقیت هر سازمان به توانایی مدیریت این دارایی­ها بستگی دارد. امروزه شاهد رشد اهمیت سرمایه­های فکری، به عنوان یک ابزار مؤثر برای افزایش رقابت شرکت­ها هستیم. اندازه‌گیری سرمایه‌‌ی فکری به منظور مقایسه­ی شرکت­های مختلف، تعیین ارزش واقعی آن­ها و حتی بهبود کنترل­های آن­ها ضروری است.

با وقوع انقلاب فناوری اطلاعات، جامعه­ی اطلاعاتی و شبکه­ای و نیز پیشرفت سریع فناوری برتر، از دهه 1990 الگوی رشد اقتصاد جهانی تغییرات اساسی کرده است. در اقتصاد جهانی امروز دانش به عنوان مهم­ترین سرمایه جایگزین سرمایه­های مالی و فیزیکی شده است (چن، زو و زی، 2004). در اقتصاد مبتنی بر دانش، میزان بهره­وری از سرمایه­ی فکری به منظور خلق موفقیت، به توانایی در مدیریت این منبع کمیاب بستگی دارد.
بیشتر منابع سازمانی در طول عمر خود، بازده­ی کاهشی و یا افزایشی دارند. برای نمونه، یک دارایی فیزیکی در اثر استفاده مستهلک می‌شود اما ارزش سرمایه­ی فکری در اثر استفاده کاهش نمی‌یابد. پپارد و ریلاندر (1995) بیان می­کنند که منابع سرمایه­ی فکری همزمان می­تواند توسط کاربران زیادی در جاهای مختلف به کار گرفته شود، بنابراین از لحاظ اقتصادی‌، غیررقابتی هستند. این بدین خاطر است که زمانی که سرمایه­ی فکری مورد شناسایی و چالش قرار می­گیرد ممکن است دانش جدید توسعه داده شود. بنابراین سرمایه­ی فکری اغلب با بازده­ی افزایشی شناخته می‌شود.
روس (1997)، بیان می­کند که اگرچه سرمایه­ی فکری ممکن است به ظاهر در ارتباط با رشد فروش و ایجاد ارزش باشد، اما یک هدف عمیق­تر دارد:
“هدف اصلی رویکرد سرمایه­ی فکری، تغییر رفتار افراد است“.
هدف این مطالعه، بررسی تجربی رابطه­ی میان سرمایه‌‌ی فکری و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری و عملکرد شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. همچنین ما در پیروی از فیرر و ویلیامز (2003)، از ضریب ارزش افزوده­ی فکری به عنوان معیار کلی توانایی فکری شرکت استفاده می­کنیم. به علاوه شرایطی را که سرمایه‌‌ی فکری به عملکرد مالی شرکت کمک کرده و    می­تواند به عنوان شاخصی برای عملکرد مالی آتی استفاده شود را بررسی می­کنیم.
1- Intellectual Capital
1–Market Value
2– Book Value
3– High Tech
1–‏Microsoft

همیشه یک حسابدار باید با امانت و درستی، وقار و احترام به سمتی که در جامعه دارد، رفـتار کنـد. متاسفانه، این سمت شغلی مثل بسیاری موارد دیگر بد بکار برده شده و از آن غفلت شده است، به خصوص زمانی که مرتبط با اخلاقیات و اصول اخـلاقی باشد. امروزه، ما مجـبور شده ایم که اخلاقیات و اصــول اخلاقی را در حرفه حسابـداری و بسیـاری از حرفه های دیگر وضع کنیم. اگرچه این امر معمـولا موثر واقع نمی شـود، قانـون گذاران به واکنشی نـسبت به عـکس العمل عمـومی این رسوایی های شرکت ها نیــاز داشته و وضع اصول اخلاقی واکنش برگزیده بوده است. به غیر از دادگاه، حرفه حسابداری دارای هیات همتای خاص خود بوده که بر نظم اعضای خود به شکلی که اخلاق حرفه ای که از آنها انتظار رفته، رفتار نمی کنند، سرکشی و نظارت می کند. توقیف و تعلیق مجوز آنها، فسخ حق آنها برای عمل نمودن و پرداخـت های بازرسی شب عید، جرایم و غرامت های مربوط به رفتار آنها بسیار رایج می باشند(مرعشی، 1390).
اخلاق حرفه‌ای یکی از مسائل اساسی همه جوامع بشری است. در حال حاضر، متأسفانه در جامعه ما ، در محیط کار کمتر به اخلاق حرفه‌ای توجه می‌شود. در حالی که در غرب سکولار، در دانش‌های مربوط به مدیریت و سازمان، شاخه‌ای با عنوان اخلاق حرفه‌ای وجود دارد، ولی در جامعه دینی ما در مدیریت، به اخلاق توجه کافی نشده است. جامعه ما نیازمند آن است تا ویژگی‌های اخلاق حرفه‌ای مانند دلبستگی به کار، روحیه مشارکت و اعتماد، ایجاد تعامل با یکدیگر و… تعریف، و برای تحقق آن فرهنگ‌سازی شود. امروزه بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این بلوغ رسیده‌اند که بی‌اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت‌ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن بنگاه می‌انجامد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌های موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی احساس نیاز کرده، و به این باور رسیده‌اند که باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند. از این‌رو، کوشیده‌اند به تحقیقات درباره اخلاق حرفه‌ای جایگاه ویژه‌ای بدهند، وقتی از حوزه فردی و شخصی به حوزه کسب و کار گام می‌نهیم‌‌، اخلاق کار و یا اخلاق شغلی به میان می‌آید؛ مانند: اخلاق پزشکی‌‌، اخلاق معلمی‌‌، اخلاق مهندسی و نظایر آن‌. برای نمونه، چگونه ممکن است سیستم یک بیمارستان یا دانشگاه فاسد باشد، اما از پرستاران بخواهیم اخلاقی باشند. امروزه اخلاق حرفه‌ای نقش راهبردی در بنگاه‌ها دارد و متخصصان مدیریت استراتژیک، اصول اخلاقی شایسته در سازمان را از پیش‌‌شرط‌های مدیریت استراتژیک خوب دانسته‌اند. در اخلاق حرفه‌ای، مسئولیت‌های اخلاقی سازمان در قبال محیط داخلی و خارجی است و این متمایز از حقوق کار است، اما حقوق کار نیز در آن وجود دارد. اصول اخلاق خوب از پیش‌‌شرط‌های مدیریت استراتژیک خوب است. این اصول موجب ایجاد یک شرکت و بنگاه خوب می‌شود(میشل، 2000).
اخلاق حرفه ای رشته ای از اخلاق کاربردی، حاوی نظام ارزشی و باورهای جمعی صاحبان یک حرفه است که بر چگونگی رفتار، اعمال و مسئولیت های اعضای آن حرفه در مقابل جامعه، در مقابل یکدیگر و در مقابل اشخاصی که از خدمات شاغلین در حرفه استفاده می کنند، حاکمیت دارد(علی مدد، 1389).
حسابداری و حسابرسی به علت داشتن نقش موثر در کسب وکار، از دیرباز در جوامع مختلف مورد توجه بوده‌ است. شاید بتوان قدمت این حرفه را به اندازه قدمت تمدن‌ بشری دانست. در حقیقت، از زمانی که تجارت آغاز شد، ثبت معاملات و گزارشگری مورد استفاده قرار گرفت. در تمدن‌های باستان، حساب‌های خراج، مالیات و دارایی‌های‌ حکومت، به نحوی ثبت و نگهداری می‌شد. از جمله در 3600 سال قبل و در تمدن باستانی سومری‌ها، نظام مالی‌ جامعی که نشان‌دهنده موجودی غلات، دام‌ها و میزان املاک‌ حکومت بوده، وجود داشته است. همچنین،در تمدن‌های‌ باستانی لیبی، ایران و مصر، حساب درآمدها و مخارج‌ حکومت به دقت ثبت و نگاهداری می‌شد. در قرن سیزدهم‌ و چهاردهم میلادی و هم‌زمان با رشد صنعت، بازرگانی و بانکداری، پیشرفت قابل توجهی در نگهداری حساب‌ها به وجود آمد و سرانجام در سال 1800 میلادی، تهیه ترازنامه‌ و صورت سود و زیان مطرح و متداول گردید. به دنبال انقلاب‌ صنعتی، دامنه عملیات تولیدی بازارهای سرمایه گسترده‌تر شد. با تفکیک مالکیت بنگاه‌ها از مدیریت و تاسیس‌ شرکت‌های سهامی، حرفه حسابداری اهمیت ویژه‌ای یافت. (دوکا،2003).
 
1-2- بیان مسأله
وضعیت فعلی حرفه حسابرسی نشان از رسوایی های مالی عظیمی چون انرون.وورپ کام .آرتور اندرسون، تیکو، پروکامپ و … دارد. با مشاهده هر یک از این رسوایی ها این سوال به وجود می آید که چرا و چگونه چنین رسوایی های به وجود آمده است.جواب این است: عدم رعایت اخلاق. تحقیق پیش رو برای ارزشیابی جوانب این امر و بررسی راه کار های پیش رو انجام خواهد شد.
علاوه بر این که ممکن است با عدم رعایت موازین اخلاقی توسط حسابداران و حسابرسان منافع سهامداران زیر پا گذاشته شود.از حیث اینکه اطلاعات حسابداری ورودی بسیاری از سامانه های تصمیم گیری اقتصادی محسوب می شود نیز نقش اخلاق حسابداری بسیار حایز اهمیت است.از طرفی هم با کم رنگ شدن نظام های سنتی اخلاقی در جوامع و رشد پر شتاب علم و فناوری توجه به نقش اخلاق موضوع بسیار مهمی تلقی می شود. همچنین رایو و وبر  (2004 ) اعلام نمودند که ارایه گزارشات نادرست درخصوص تخلفات حرفه ای حسابداران سبب ایجاد عدم اطمینان درجامعه سرمایه گذاران به طور خاص و در کل اقتصاد جامعه به صورت عام شده است.
به همین دلیل ایجاد اعتماد اجتماعی نسبت به جامعه حسابداران رسمی ازاهم وظایف سازمانهای ناظربه اخلاق حرفه ای به شمار می آید. ( کارمیچال) با آنکه تحقیقات محدودی در رابطه با ارزیابی اخلاق حرفه ای توسط کولبرگ 1976 ) (،رست) 1970 ( و ویکتور(  ( 1989 به اجرا در آمده ولی تعداد تحقیقات انجام شده دررابطه با اخلاق حرفه ای در حسابداری چشمگیر نمی باشد.
درحال حاضر مسئله اخلاق حرفه ای  در حسابداری درکشورما هم بسیار حائز اهمیت است واین مسئله توسط برنامه ریزان کلان اقتصادی کشور مورد تأکید خاص قرار دارد. اینکه کارکنان شاغل در موسسات فعال در حرفه حسابرسی که در آینده جزو حسابداران رسمی کشور قرار خواهند گرفت بر اساس اصول راستین اخلاق حرفه ای فعالیت می کنند یا نه ؛ از جمله سوالات مهمی است که لازم است دراین تحقیق به آن پرداخته شود . لذا این  تحقیق برآن است تا به این سوال جواب دهد:تا چه حد کارکنان شاغل در موسسات فعال حسابرسی با آیین رفتار حرفه ای آشنایی دارند؟
طبق دستورالعمل اخلاقی کمیته فنی سازمان حسابرسی لازمه دستیابی به اهداف حرفه حسابداری پایبندی حسابداران حرفه ای به اصول بنیادینی از قبیل  درستکاری، بیطرفی، صلاحیت و مراقبت حرفه ای،  رازداری، رفتار حرفه ای و اصول و ضوابط حرفه ای  است. بررسی های انجام شده در رابطه با اخلاق حرفه ای در حرفه حسابداری حاکی از این است که تحقیقات انجام شده دراین موارد آنچنان که باید در کشورهای مختلف به اجرا در نیامده اند(کمیته فنی سازمان حسابرسی 1385).
رایو و وبر (2004 ) اعلام نمودند که ارایه گزارشات نادرست درخصوص تخلفات حرفه ای حسابداران سبب ایجاد عدم اطمینان درجامعه سرمایه گذاران به طور خاص و در کل اقتصاد جامعه به صورت عام شده است (رایو و وبر 2004).
با آنکه تحقیقات محدودی در رابطه با ارزیابی اخلاق حرفه ای توسط کولبرگ  1976، رست1970  و ویکتور 1989 به اجرا در آمده ولی تعداد تحقیقات انجام شده دررابطه با اخلاق حرفه ای در حسابداری چشمگیر نمی باشد.
 

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
اخلاق حرفه ای از جمله عوامل مهمی است که امروزه مورد توجه برنامه ریزان و مدیران مسئول سازمانهای دولتی و خصوصی قرار گرفته است. از آنجایی که بنگاه های اقتصادی فعلی بدون حسابداری نمی تواند وجود داشته باشد، حسابداری در دنیای پیشرفتۀ اقتصادی امروز حرفه ای  حیاتی است. برجستگی متمایز کننده حرفۀ حسابداری پذیرش مسؤولیت نسبت به عموم است. جامعه انتظارات فراوانی از اهل این حرفه دارد و مردم باید به کیفیت خدمات پیچیده ارائه شده توسط حرفه حسابداری اعتماد داشته باشند. از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکا، واقعی و بدون سوگیری باشد و حسابداران نه تنها باید واجد شرایط و صلاحیت حرفه ای باشند، بلکه باید از درجه بالایی از صداقت و درستکاری حرفه ای نیز برخوردار و آبرو و حیثیت حرفه ای از مهم ترین داراییهای آنها باشد. در نتیجه اخلاق حسابداری برای حسابداران حرفه ای و افرادی که به خدمات حسابداری تکیه دارند اهمیت زیادی دارد. انجمن حسابداران رسمی امریکا به عنوان یکی ازمراکز مهم ارزشیابی کارحسابداران رسمی درایالت متحده، براین امر تأکید دارد که حسابداران نه تنها باید از اطلاعات علمی و حرفه ای استاندارد برخوردار باشند بلکه باید نمونه بارز اخلاق سالم حرفه ای را در محیط کار خود ارایه نمایند. لذا برخورداری از اعتبار و آبروی حرفه ای یکی از شاخص های مهم ارزشیابی حسابداران مطرح شده است.
اهمیت اخلاق حرفه ای در جامعه کنونی به این علت است که افراد جامعه نسبت به این امر بسیار حساس بوده و از متخصصین جامعه انتظار دارند که در کمال صداقت مسئولیتهای خود را به اجرا در آورند  به همین دلیل متخصصین رشته های مختلف باید فعالیتهای خود را درزمینه های حرفه ای مطابق با قوانین و مقررات موجود به نحو احسن انجام دهند (انجمن حسابرسان داخلی). در حال حاضر درعرصه بین المللی سه مرکز مهم نظارت براخلاق حرفه ای به عنوان منبع اصلی ارزشیابی فعالیت حرفه ای حسابداران و حسابرسان درجهان به شمار می آیند. این سه مرکز شامل انجمن حسابداران رسمی امریکا، انجمن حسابرسان داخلی، انجمن حسابداران مدیریت بوده و مقررات آنها در رابطه با رعایت اخلاق حرفه ای در حسابداری کم و بیش مشابه یکدیگر و توسط اغلب سازمانهای خصوصی و دولتی حسابداری و حسابرسی جهان لازم الاجرا می باشند. به عبارت دیگر درمقررات مصوب توسط هرسه مرکز فوق التزام به صداقت حرفه ای، مسئولیت پذیری، توانمندی حرفه ای، احترام به قوانین و مقررات ، کار آمدی، اعتماد به نفس، التزام به سودآوری شرکت، اعتقاد به کار گروهی و رازداری توصیه شده اند و حسابداران براساس این شاخص ها در هر سازمان مورد ارزشیابی اخلاق حرفه ای قرار می گیرند(کومیبادیس  و اوکپارا ، 2008 ).
از سوی دیگر شاخص های دیگری از قبیل استقلال حرفه ای توسط انجمن حسابداران رسمی امریکا مطرح شده است که به عنوان اصلی ترین شاخص در حرفه حسابداری تلقی شده و برجلوگیری از هرگونه جانبداری عمدی یا سهوی از طرفهای مختلف ذینفع درسود و زیان سازمان تأکید می نماید. به عنوان مثال زمانی که یک حسابدار رسمی در شرکتی که کار میکند دارای سهام باشد این مسئله به عنوان عامل نقض کننده استقلال حرفه ای او محسوب خواهد شد.
ازاین رو عدم برخورداری ازهریک از شاخص های فوق می تواند به عنوان نقاط منفی اخلاق حرفه ای برای حسابداران تلقی گردد. از سوی دیگر فدراسیون بین المللی حسابداران سازمان بین المللی مهمی است که در ورای همه این سازمانها بر امر نظارت بر اخلاق حرفه ای حسابداران فعالیت دارد و با تأکید بررعایت دقیق استانداردهای حرفه ای در حسابداری درصدد ایجاد یک جو سالم برای فعالیت حسابداران است. با وجود این به نظر میرسد در ایران، از لحاظ نظری و تجربی، به این مهم کمتر پرداخته شده است.
michell
duca
RAU
WEBER
CARMICHAL
KOHLBERG
VICTOR
Institute of internal auditors (IIA)
Institute of management accountants(IMA)
Morality
Respasibility
Professional competence
Laws and rules respect for
Efficiency
Self esteem
Profit
Team work
Secracy
Koumbiadis
okpara
Independence
International federation of accountants (IFAC)

:

امروزه سازمان‌ها در زمینه‌های گوناگون تحت فشار شدید برای جلب اعتماد عمومی و حفظ رقابت در بازار جهانی قرار دارند. رسوایی‌های اخیر تجاری موجب خدشه‌دار شدن وجهه عمومی سازمان‌های خصوصی و افزایش توقع پاسخگویی به عموم، شفافیت و درستکاری شده است (واداک و همکاران، 2002).
به نظر می‌رسد سازمان‌های خصوصی با رقابتی برای دستیابی به این اصول در کنار سودبخشی مالی و حفظ ابتکار عمل روبرو هستند. در چند سال گذشته پاسخگویی به خواسته‌های سهامداران و نیز سعی در ارتقای ارزش‌های اجتماعی تناقض پیچیده‌ای است که سازمان‌های تجاری متعهد در زمینه‌های مختلف با آن درگیرند (جمالی، 2007). ایجاد مصالحه و ایجاد تعادل میان خواسته‌های سهامداران و جامعه موضوعی است که در چهارچوب کاری مسئولیت اجتماعی شرکت تعریف می‌شود و به رابطه میان تجارت و جامعه کمک می‌کند (اشنایدر و همکاران، 2003). هرچند تعریف دقیقی از مسئولیت اجتماعی شرکت وجود ندارد، عموماً به طریقه‌ای از تجارت و نیز خلق ارزش‌های اجتماعی اطلاق می‌شود که بر طبق و حتی فراتر از الزامات قانونی، اخلاقی و خواسته‌های عمومی و اقدامات قانونی در پاسخگویی به ارزش‌های گروه‌های ذینفع است (لوتکرنهورست، 2004 ؛ واداک و همکاران، 2002).
مسئولیت اجتماعی شرکت اغلب به طبقات اقتصادی، اجتماعی و محیطی تقسیم می‌شود، مشابه تقسیم بندی که از مفهوم عمومی توسعه پایدار ارائه شده است. مسئولیت اجتماعی شرکت با توجه به تعریف مرکز جهانی توسعه پایدار کسب و کار، به عنوان تعهد کسب و کار در توجه به توسعه اقتصادی پایدار، کارکردن با کارمندان، خانواده، جامعه محلی و به طور کلی جامعه در جهت بهبود کیفیت زندگی تعریف شده است (کاما و همکاران، 2004). مسئولیت اجتماعی شرکت، عموما به طریقه‌ای از تجارت و نیز خلق ارزش های اجتماعی اطلاق می‌شود که بر طبق و حتی فراتر از الزامات قانونی، اخلاقی و خواسته‌های عمومی و اقدامات قانونی در پاسخگویی به ارزش‌های گروه‌های ذینفع است (لوتکرنهورست، 2004 ؛ واداک و همکاران، 2002).
با توجه به موارد گفته شده، در این فصل به بررسی کلیات تحقیق پرداخته شده است. ابتدا مساله اصلی تحقیق بیان گردید و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه به اهداف اساسی تحقیق، فرضیات تحقیق پرداخته شده و در انتها نیز واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی تعریف شد.
 

1-2- بیان مسئله:

قدیمی‌ترین توجهات مدرن به مسئولیت اجتماعی شرکت در سال 1953، زمانی که بوون یک تعریف اولیه از مسئولیت اجتماعی شرکت فراهم کرد می باشد: ” تعهدات کسب و کار و افراد تجاری برای پیگیری آن دسته از سیاست‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌هایی که از نظر اهداف و ارزشهای جامعه مطلوب هستند”( چای و گری، 2008).
اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکت به وسیله سه لغتی که شاملش می‌شود تعریف شده است: شرکت، اجتماع، مسئولیت. بنابراین مسئولیت اجتماعی شرکت می‌تواند به عنوان فعالیت یک کسب و کار یا شرکت‌های مسئولیت‌پذیری دیده شود که از جامعه در جایی که آنها فعالیت می‌کنند، مراقبت می‌نمایند (زهو و تان، 2008).
مسئولیت اجتماعی یک کسب و کار رویکردی متعالی به کسب و کار است که تاثیر اجتماعی یک سازمان بر جامعه، چه داخلی و چه خارجی را با هدف همسویی منافع اقتصادی با محیط زیست و رشد و توسعه پایدار کسب و کار مدنظر قرار می‌دهد (امیدوار،1386).
اما آنگونه که به مفهوم و انگیزه فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت در کشورهای غربی توجه شده است در کشورهای در حال توسعه توجه نشده است. برخلاف وجود تحقیقات مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت در این کشورها به نظر می‌رسد انگیزه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت در زمینه‌های تجاری در این کشورها چه در عرضه و چه در تقاضا اندک و متفاوت است، به طوری که بر اساس تحقیقات انجام شده انگیزه های اعتقادی و مذهبی نقش عمده‌ای را در توجه کسب و کارها به رویکرد بشردوستانه مسئولیت اجتماعی شرکت در این کشورها داشته است. کمبود آگاهی در این زمینه، محدودیت ظرفیت های اجرایی و پیدایش سازمان‌هایی که توجه صرف آنها به روش سنتی بازرگانی و کسب سود است از دلایل این عدم توجه می‌باشد.
نتایج حاکی از آن است که چه قدر برای این کسب و کارها درک مسئولیت اجتماعی سخت است و آنها هنوز یک راه طولانی برای رفتن به سوی یادگیری اینکه، چگونه بهترین عملکرد را برای ذینفعان شکل دهند در پیش دارند. از طرفی نتایج نشان دهنده جذابیت رابطه کسب و کارها با عملکرد مسئولانه از دیدگاه بشردوستانه برای مدیران به منظور بهبود بخشیدن به نتایج اقتصادی و رقابت پذیری است (سالارزهی و استانستی، 1388).
از سوی دیگر عملکرد مالی اقتصادی برای شرکت های دارویی حاضر در بورس اوراق بهادار تهران با توجه به دنیای رقابتی موجود در این صنعت، مساله‌ای حیاتی است و در واقع شرکتی که عملکرد مالی بالایی نداشته باشد دیر یا زود از صحنه رقابت حذف خواهد شد. در عین حال تامین مسئولیت‌های اجتماعی برای شرکت‌های دارویی، هزینه در بر دارد، همین مساله باعث می‌شود تا شرکت‌ها به هنگام تصمیم‌گیری برای مشارکت و حضور فعال در برنامه‌های مسئولیت اجتماعی دچار تردید شوند که آیا تامین مسئولیت اجتماعی خطری برای عملکرد مالی آن‌ها نخواهد داشت؟
از اینرو پژوهش حاضر بدنبال پاسخگویی به این مسأله اساسی است که: “مسئولیت‌پذیری اجتماعی چه تاثیر بر عملکرد مالی اقتصادی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟”
 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق:

امروزه در شرایط جهانی شدن و شبکه‌های گسترده اطلاعاتی از سازمانها، انتظار می‌رود در برابر مسائل محیط زیست، رعایت منافع جامعه، حقوق اقلیتها و … حساسیت داشته، واکنش نشان دهند. به علاوه این شبکه گسترده، تمام فعالیتهای سازمانها را زیرنظر دارد و به راحتی می‌تواند از راه انجمنها و مجامع مختلف، چهره سازمانها را در انظار عمومی خراب کند، بنابراین سازمانها ناچار به انجام اقدامات وسیع و گسترده برای جلب افکار عمومی هستند که وجه غالب آنها نشان دادن وجهه اخلاقی کارهای سازمان است. گفتنی است که هر چه سازمانها بزرگتر باشند، باید حساسیت آنها هم نسبت به این مسائل بیشتر باشد (نبس، 2005). رفتار غیراخلاقی، رفتار محیط کسب و کار را بر ضد خود تحریک کرده، موجب شکست سازمان می‌شود (بوککی و همکاران، 2001).
همچنین لازمه موفقیت سازمان، عملکرد مناسب آن است. شاخص هایی مانند: سودآوری، بقا، رشد میزان دستیابی به اهداف و قابلیت‌های رقابتی را می‌توان به عنوان نتیجه عملکرد مناسب تلقی کرد. برخی از صاحبنظران مانند هیگنز و وینکز موفقیت سازمانی را با عملکرد سازمانی معادل فرض کرده اند. آنها براین باورند که به طور کلی عملکرد مالی سازمان نتیجه‌ای است که به عنوان برایند رفتار سازمان، اتفاق می‌افتد (هیگینز و وینز، 1993).
علاوه بر این نظام جمهوری اسلامی ایران با اجراء اصل 44 قانون اساسی و تحقق اهداف چشم انداز در عرصه خصوصی سازی، نیاز به مقدمات و مبانی خاصی دارد. تا این زمینه‌ها فراهم نشوند، دستیابی به اهداف مطلوب و تحثث آنها و نیز کاهش هزینه‌ها و خسارات ناشی از آن امکان پذیر نخواهد بود، چرا که تجارب خصوصی سازی و ایجاد فضای بازار رقابتی برای بنگاه های اقتصادی در سایر کشورها نشان می دهد که تحقق اینگونه اهداف منوط به مبتنی بر شکل گیری مجموعه ای از پیش فرض‌ها و الگوهای هنجاری، فرهنگی، اجتماعی است و در غیر این صورت، سیاست خصوصی‌سازی در اجراء با مشکلات متعددی مواجه می‌شود و نتایج غیر منتظره و آسیب زایی را به دنبال می‌‌ آورد. از جمله این الزامات و مقدمات که در دنیای امروز مورد تاکید قرار گرفته، توجه به مسئولیت‌ها و تعهدات بنگاه‌ها و شرکت‌های فعال در عرصه صنعت، تجارت، اقتصاد، خدمات و … است به این معنی که رسالت در ضمن پی گیری اهداف انتفاعی و سود آورانه خود، علی القاعده با آن اهداف ایجاد شده اند و باید

در خدمت اهداف و آرمان‌های عمومی جامعه و نظام اجتماعی باشند همچنین، علاوه بر رعایت حقوق اشخاص و نهادهای ذی‌ربط، خدمات گسترده‌ای به افراد جامعه ارائه نمایند. به عبارتی آحاد جامعه را در سود و منافع خود شریک کنند و در خدمت تمام ارکان نظام اجتماعی باشند. شرکت آب معدنی دماوند با همکاری یونیسف 4500 کودک در مناطق محروم را آموزش می دهد. شرکت نفتی شل در اهواز مدرسه فوتبال احداث می کند، شرکت فولاد مبارکه با بیش از 50 طرح عمرانی را در سطح منطقه فعالیت خود به انجام رسانده، شرکت سایپا طرح کمک به بیماران سرطانی را به مرحله اجرا در آورد. شرکت استات، اویل هزینه آموزش تعدادی را به منظور آموزش نجات غریق دریایی پرداخت کرد. شرکت ملی نفت ایران چندین طرح عمرانی را در مناطق محروم اجرا کرد و بیش از 204 میلیارد ریال از سال 1383 تاکنون در این طرح‌ها هزینه کرده است. موارد ذکر شده بخش اندکی از سرمایه گذاری های اجتماعی و مشارکت اجتماعی و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در اجتماع می‌باشد.
لذا با توجه به نقش و اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در جامعه، شاید پرداختن به این موضوع از مهمترین اولویت های پژوهشی باشد که در پژوهش حاضر قصد پرداختن به آن را دارد که تا چه حد مسئولیت اجتماعی بر عملکرد مالی و اقتصادی تاثیر دارد و این مسئله را در شرکت‌های دارویی که در سازمان بورس اوراق بهادار پذیرفته شده‌اند را به صورت موشکافانه مورد بررسی قرار می‌دهد.
 

1-4- اهداف تحقیق :

هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی و اقتصادی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد که امید آن می‌رود در صورت شناخت این تأثیر، بتوان گامی در جهت بهبود آن برداشته و زمینه‌های لازم در جهت ارتقای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و در نتیجه بهبود عملکرد مالی شرکت‌های دارویی را فراهم ساخت. بدین ترتیب می توان اهداف تحقیق را به صورت زیر برشمرد:

1-4-1- هدف اصلی:

– هدف اصلی این پژوهش “شناسایی تأثیر مسئولیت پذیری اجتماعی بر عملکرد مالی شرکت‌های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” می­­­باشد.

 1-4-2- اهداف فرعی:

1. شناسایی تاثیر مسئولیت پذیری قانونی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر عملکرد مالی آنها.
2. شناسایی تاثیر مسئولیت پذیری اقتصادی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر عملکرد مالی آنها.
3. شناسایی تاثیر مسئولیت پذیری اخلاقی شرکت های دارویی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر عملکرد مالی آنها.

 
– Waddock et al. 2002
– Jamali, 2007
– Snider et al, 2003
– Luetkenhorst, 2004; Waddock et al. 2002
– Karna et al, 2004
– Luetkenhorst, 2004; Waddock et al. 2002
– Choi & Gary, 2008
– Zhu & Tan,2008
– NBES,2005
– Buckley,2001
– Higgens & Vincze, 1993

امروزه با توجه به لزوم دستیابی به اهداف و چشم اندازی که سازمان ها و کشورها برای خود ترسیم می نمایند و همچنین تغییرات و دگرگونیهایی که در محیط سازمانها پدید آمده است، بکارگیری سامانه های اطلاعات جدید در دستیابی به اهداف بلند مدت سازمانی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف از اجرا و پیاده سازی یک سامانه جدید گزارشگری، بکارگیری فنآوری‌ها برای بهبود کیفیت و سرعت دستیا بی اطلاعات در سطح یک سازمان می باشد.
گزارشگری مالی بر مبنای تعهدی و نقدی هر کدام به نوبه خود می توانند نیازهای اطلاعاتی موسسات بخش عمومی را تأمین نمایند.سیستم  حسابداری نقدی به دلیل آنکه اطلاعات مالی را به سادگی و عینی تر ارائه مینماید برای ارزیابی بودجه های نقدی و نظارت و پیش بینی منابع نقدی مفید است ولی قادر به تهیه اطلاعات مربوط به بهای تمام شده فعالیتها و برنامه های دولت نخواهد  .اما مبنای تعهدی میتواند اطلاعات مربوط به بهای تمام شده کالا و خدمات را که برای تصمیم گیری و تحقق مسئولیت پاسخگویی مالی و عملیاتی اهمیت حیاتی دارد با بهترین کیفیت و سرعت مطلوب تهیه و در دسترس مدیران و تصمیم گیرندگان مالی قرار دهد.

1-2-مبنای تعهدی در گزارشگری مالی بخش عمومی دارای مزایای زیر است:

• گزارشگری بر مبنای تعهدی بر شناسایی داراییها و بدهی ها در زمان ایجاد که همان تاریخ گزارشگری است تأکید دارد .

–  گزارشگری بر مبنای تعهدی اطلاعات مفیدی در مورد سطح واقعی بدهیهای دولت وسازمان های عمومی اعم از بدهی ها و سایر تعهدات نظیر بدهی های ناشی از تعهدات انباشته صندوقهای بازنشستگی کارکنان و داراییها فراهم می نماید .
– گزارشگری بر مبنای تعهدی بر شناسایی درآمدها و هزینه ها در دوره گزارشگری تأکید داردو به دولت و موسسات عمومی کمک می کند تا نظام مدیریت بر مبنای نتایج و مدیریت بر منایع را تحقق بخشند
دولتها و موسسات بزرگ بخش عمومی تمایل دارند وضعیت مالی و عملکرد حسب مورد بهتر یا بدتر از آنچه هست نشان دهند که گزارشگری بر مبنای تعهدی موجب شفافیت مالی ،درستکاری واتکاپذیری گزارشهای مالی و تحقق و ارتقای سطح مسئولیت پاسخگویی مالی وعملیاتی می گردد .
استفاده از مبنای تعهدی تعدیل شده از نیمه دوم دهه80 قرن بیستم میلادی درگزارشگری مالی دولتهای کشورهای توسعه یافته آغاز و در سالهای بعد ازآن ضمن تداوم استفاده از مبنای تعهدی تعدیل شده در جهت ارتقای این مبنا به مبنای تعهدی کامل تلاشهای زیادی صورت گرفته است. (باباجانی1378)
استفاده از این مبانی از همان سالها مورد تأیید هیأتهای تدوین استانداردهای حسابداری مالی(FASB) حسابداری دولتی (GASB) و کمیته بخش عمومی فدراسیون بین المللی حسابداران IFAC )  )و کمیته حسابداری بخش عمومی کانادا، استرالیا، و نیوزلند قرارگرفت.
در کشور آمریکا در اجرای بیانیه (GASB)34 گزارشهای مالی دولت در موردهر نوع فعالیت بازرگانی و غیر بازرگانی، بر مبنای تعهدی کامل صورت می گیرد.
ازطرفی در دهکده جهانی ، بحران بودجه در یک کشور ممکن است به صورت بالقوه به کشورهای دیگر سرایت کند، به همین دلیل موضوع یاد شده اهمیت بین المللی یافته است به طوری که کمیته موقت هیئت رئیسه صندوق بین المللی پول      ( I. M .F)  در پنجمین نشست خود،در 16 آوریل1998ضوابط لازم الاجرا برای شفافیت بودجه ای را تصویب و اعلام کرد. (باباجانی،1378)
سازمانهای بین المللی فوق و نیز سازمان همکاری و توسعه اقتصادی  (OECD)بانک جهانی، برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) و بانکهای توسعه منطقه ای بر شفافیت مالی تاکید دارند. این سازمانها کنجکاوند که بدانند کمکهای اقتصادی و فنی آنها حتماً در جای صحیح به کارمی‌رود و به وسیله افراد صلاحیتدار اداره و سیاستگذاری شود به همین دلیل نسبت به تدوین شرایط شفافیت بودجه ای اقدام کرده اند.
استاندارد زیر توسط صندوق بین المللی پول ارائه شده است : ” بخش دولت باید در قالب نظام حسابهای ملی یا در قالب ضوابط صندوق بین المللی پول در مورد آمارهای مالی دولت مشخص شود و تحت همین سیاستها به گزارشگری مالی بپردازد.”
استقرارسیستم آمارهای مالی دولت در ایران، با صدور حکم قانونی در تبصره 43 قانون بودجه به سال 1380 مبنی بر اصلاح ساختار نظام بودجه ریزی کشور توسط سازمان مدیریت وبرنامه سابق شروع شد.  سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق نحوه طبقه بندی بودجه ای کشور را در لایحه بودجه سال 1380 البته به صورت ناقص و بر مبنای نظام یاد شده تغییر داد.
ناقص بودن بیشتر از این منظر که در نظام های آماری دولت (GFS) زمان تقویم جریان ها بر مبنای روش تعهدی است. اما همچنان نظام گزارشگری در کشورمان نقدی تعدیل شده میباشد، در روش تعهدی به عنوان یک اصل کلی یک جریان زمانی تقویم ، که منفعت اقتصادی هرواقعه به واحد اقتصادی زیربه جریان پیدا کند و ارزش پولی محاسبه شده آن قابل اعتماد باشد.
 
خط مشی کاربرد حسابداری تعهدی مورد استفاده در بخش عمومی :
­­­­
مالیاتها زمانی که تقویم و ارزیابی شوند، فعالیت داد و ستد انجام می گیرد. داد و ستد خدمات و سایر جریانهای مشابه، زمانی که خدمت انجام می‌گیرد ثبت می‌شود.
برای خدمات مستمر مانند جبران خدمات کارکنان، استهلاک، ثبت آمار بطور مستمر طی زمان انجام می گیرد.افزایش موجودی انبار در زمان خرید یا تولید ثبت می شود و برداشت از موجودی انبار درزمان فروش کالا یا مصرف برای تولید یا از بین رفتن آن ثبت می شود.
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور سابق از سال 1381 نسبت به تغییر عناوین طبقه بندی در آمد و هزینه اقدام و آنها را با طبقه بندی  (SNA)1993 منطبق نموده لیکن سیستم حسابداری وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی مالی مربوط به این اقلام برخلاف بند  (SNA)1993 برمبنای نقدی و نقدی تعدیل شده گزارش می نمایند. بنابراین، نبود یک نظام گزارشگری مالی برمبنای تعهدی به تبع آن عدم تهیه ترازنامه و سایر صورتهای مالی برای دولت در قالب یک واحدگزارشگر، اطلاعات مالی مورد نیاز سیستم حسابداری مالی و نظام آمارهای مالی را فراهم نخواهد کرد.
امید است با انجام این پژوهش، و باز شناسی مزایای حسابداری تعهدی در بخش دولتی،و استفاده از آن در مراجع تصمیم گیر کشور ، هر چه سریعتر کشور ما نیز همچون کشورهای،آمریکا، استرالیا، نیوزلند از گزاشگری مطلوبی برخوردار و باعث افزایش ارتقای پاسخگویی و شفافیت گردد.

1-3-بیان مساله ،سوالات و اهمیت تحقیق

بخش عمومی ایران برای گزارشگری مالی خود از مبنای نقدی تعدیل شده استفاده می نماید و بیشتر، تاکید بر ایفای مسئولیت پاسخگویی مالی دولت بوده است، بنحوی که درآمدها با مبنای نقدی وفق زمان وصول وجه شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند.در صورتیکه در نظام تعهدی در آمدها و هزینه ها به محض تحقق در دفاتر و عملیات مالی شناسایی و ثبت می گردند. پرداخت های بخش عمومی به چهار نوع شامل هزینه، پیش پرداخت، علی الحساب و تنخواه­گردان پرداخت  تقسیم می­شوند. هزینه های استهلاک و سایر هزینه ها­ی غیر نقدی در دفاتر ثبت نمی شوند و همچنین هزینه ها تا زمانی که پرداخت نشوند با وجود تحقق هزینه  بدلیل عدم پرداخت وجه آن شناسایی نمی شوند.
قانون تشکیل هیات های امنای موسسات عالی علمی دولتی در سال 1350به تصویب مجلس وقت رسیدبراساس این قانون دانشگاه­ها موظف شدندکه هیات امنای مستقلی تشکیل دهند تا اینکه در سال 1369قانون نحوه انجام امور مالی و معاملاتی دانشگاه­هاو موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید ودر تاریخ 26/10/1369شوری نگهبان آن راتایید کرد.)ابوالحلاج،1390)
دانشگاههای علوم پزشکی موسساتی غیر انتفاعی و عام المنفعه دارای شخصیت حقوقی مستقل و استقلال مالی و اداری واستخدامی  هستند .
تصویب و ابلاغ ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران راه را برای  هیات امنا هموار تر کرد و بالطبع تعهدات سنگینی نیز برای وزارت بهداشت ایجاد نمود که محاسبه قیمت تمام شده خدمات و استقرار سیستم بودجه ریزی عملیاتی از مهمترین آنها می­باشد.
در راستای اجرای تکالیف مقرر در قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بویژه ماده20 قانون برنامه پنجم و منوط شدن تخصیص اعتبارات دولتی به دانشگاههای علوم پزشکی بر اساس قیمت تمام شده خدمات ارائه شده و تحت عنوان کمک؛ مرکز بودجه و پایش عملکرد وزارت بهداشت به استناد آیین نامه جدید دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور از سال 1387طرحی تحت عنوان نظام نوین مالی(حسابداری تعهدی) را در چهار گام به شرح زیر در یک برنامه 5 ساله هدفگذاری کرد (ابوالحلاج،1390)

• گام اول: تغییر رویکرد از روش حسابداری نقدی به روش حسابداری تعهدی

• گام دوم: استقرار سیستم بهای تمام شده خدمات و فعالیتها

• گام سوم: بودجه بندی نوین(ابزار مناسب؛برنامه ریزی و کنترل کارا)

• گام چهارم: مدیریت هزینه و بهره وری؛تحلیل نتایج

برای اجرای گام اول (استقرار سیستم حسابداری تعهدی) و به استناد ماده 87 آیین نامه مالی و معاملاتی مصوب دانشگاههای علوم پزشکی مجموعه­ای مشتمل بر ده دستور العمل در فرور دین 1387جهت اجرا به دانشگها ابلاغ شد. (ابوالحلاج،1389)
این مجموعه مشتمل بر روشهای اجرایی؛مستندات و دستور العملهایی می باشد که با لحاظ کردن پیش فرضهای مورد نیاز دانشگاهها و دانشکده­های علوم پزشکی وبیمارستانهاو شبکه های بهداشت درمان تدوین طراحی و کد گذاری شده است. (ابوالحلاج،1389)
منابع مالی دانشگاههای علوم پزشکی از محل اعتبارات و کمکهای اهدایی دولت و یا عنوانهای دیگر و همچنین درآمد حاصل از فعالیتهای اصلی(موضوع تبصره 3ماده 19آیین نامه مالی و معاملاتی) درآمد حاصل از واگذاری فعالیتهاو اماکن؛هدایا و کمکهای مردمی؛موسسات ؛ سازمانها و… تامین میشود. (ابوالحلاج،1390)
امور مالی ومعاملاتی دانشگاه بر اساس آیین نامه مالی و معاملاتی مصوب دانشگاههای علوم پزشکی انجام خواهد شد . ( ماده یک آیین نامه مالی و معاملاتی)
با توجه به ماده13 این آیین نامه خط مشی حسابداری دانشگاههای علوم پزشکی برمبنای روش حسابداری تعهدی تعیین شده است.
مدیریت خدمات سلامت که از ارزشمندترین و حیاتی ترین خدمات مورد نیاز جامعه می باشد با توجه به گستردگی دانشگاههای علوم پزشکی و افزایش هزینه ها و بودجه مورد نیاز جهت ارائه این خدمات و افزایش جمعیت و کامل تر شدن پوشش خدمات در دورترین نقاط کشور ، ضرورت ارائه خدمات تخصصی و فوق تخصصی تشخیصی و درمانی جدید مطابق با پیشرفت های علم روز و محدودیت منابع مالی کشور ، روز به روز بیشتر به اطلاعات به هنگام ، جامع و دقیق ، تجمیع شده و قابل اتکاء نیازمند می باشد.اطلاعات بدست آمده از گزارشات مالی که حاصل ثبت، طبقه بندی، و تجزیه و تحلیل به موقع رویدادهای مالی است، از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. نیاز به اطلاعات حسابداری امروزه رشد قابل مقایسه­ای داشته و مدیران بیش از هر زمان دیگر نیاز به اطلاعات تفصیلی حسابداری بخصوص اطلاعات مربوط به فرآیندهای عملیاتی و بهای تمام شده دارند.
همچنین سیستم حسابداری باید قادر باشد گزارش های مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات در موارد و مسائل خاص یا وضعیت های ویژه را تامین نماید.از سویی دیگر مسئولیت پاسخگویی ، مرکز ثقل و سنگ زیر بنای تمام گزارش های مالی در سازمان ها می باشدو سازمانها ملزم به پاسخگویی در مقابل شهروندان و سازمانهای نظارتی می‌باشند. برای افزایش منابع مالی و اهدافی که این منابع برای تحقق آنها مصرف می شود بایستی دلایل منطقی ارائه نمایند. (ایجیری1983)
مدیریت مالی دستگاههای دولتی کشور و از جمله دانشگاههای علوم پزشکی در طول سالیان قبل و پس از انقلاب متاثر از روش حسابداری نقدی بوده که انتظارات و مطالبات مدیران دانشگاههای علوم پزشکی جهت بدست آوردن بهای تمام شده خدمات (برای واقعی نمودن تعرفه ها) و بودجه ریزی عملیاتی مورد نظر قانون گذار در این روش امکان پذیر نبوده است. روشن است اطلاعات و گزارشهایی که از این سیستم بدست می آید نمی تواند بیانگر وضعیت دقیق مالی و عملکرد واقعی باشد .
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس تکلیف قانونی ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه و به دلیل اعتقادی که به ایجاد نظم در امور مالی داشت ، تصمیم گرفت که رویه حسابداری خود را از نقدی به تعهدی تغییر دهد و ضمن ثبت و ضبط دقیق درآمدها و هزینه ها و کلیه رخدادهای مالی ، امکان استحصال بهای تمام شده فراهم گردد . اجرای نظام نوین مالی(حسابداری تعهدی) دانشگاههای علوم پزشکی از سال 1387 مطرح و ضمن ایجاد بستر سخت افزاری و نرم افزاری و آموزش کارکنان بخش مالی دانشگاهها به تدریج در دانشگاهها کامل و جشن استقرار آن در تاریخ 27/6/91 برگزار گردید. با توجه به اینکه تصمیم­گیری مدیران و نیز پاسخگویی آنها یکی از ضرورت های کلیدی در دانشگاهها  است. بنابر این پژوهش حاضر برای دستیابی به پرسشهای زیر انجام می گیرد.
1- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی عمومی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
2- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی مدیریتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
3- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی مالی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
4- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی حرفه ای مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
5- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی قانونی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
6- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی اجتماعی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
7- اجرای حسابداری تعهدی بر پاسخگویی عملیاتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
8- اجرای حسابداری تعهدی در  اتخاذ تصمیمات مدیران شمال غرب کشور جهت وصول به موقع منابع دانشگاه چه تاثیری دارد؟
9- اجرای حسابداری تعهدی بر تصمیمات کنترلی مدیریتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
10- اجرای حسابداری تعهدی بر سرعت تصمیم گیری مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
11- اجرای حسابداری تعهدی بر تصمیمات عملیاتی مدیران شمالغرب کشور چه تاثیری دارد؟
-Federal Accounting Standards Board
-Governmental Accounting Standards Board
-International Federation  Accountants
– International Monetary funds
-Organization For Economic co-Operation And Development
-United Nations Development Program me
-Government Financial Statistics
– System National  Account