زبان در اجتماعات انسانی و در زندگی گروهی و روابط اجتماعی، به واسطۀ نیاز انسان­ها به یکدیگر پدید آمد و در یک تحولات طولانی چند هزار ساله، شکل­های گوناگونی به خود گرفت. هر زبان افق­های تازه­ای در برابر چشمان بشر­ می­گشاید و می­تواند وسیلۀ ارتباط فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گردد. از این جهت است که زبان را رفتاری اجتماعی دانسته­اند که به اعتقاد برخی از زبان شناسان، مهم­ترین نقش آن ایجاد ارتباط است (نوشین­فر، نقل در عباسی، احمدی و لطفی، 1388).

امروزه با توجه به پیشرفت علم و فنآوری و تحولات پی­درپی، زبان انگلیسی به عنوان زبان بین­المللی و اصلی شناخته شده است (عباسی، احمدی و لطفی، 1388). بنابراین، یادگیری زبان انگلیسی به عنوان یکی از مهم­ترین ابزارهای ارتباطی برای استفاده از منابع و مآخذ علمی و پژوهشی و بهره­گیری از فنآوری­های پیشرفته، از اساسی­ترین مهارت­های مورد نیاز برای زندگی در جهان امروز است. فراگیری زبان انگلیسی کار دشواری است. موفقیت در دستیابی به پیچیدگی­های زبانی نیازمند تلاش فراوان می­باشد. کلاس­های زبان انگلیسی مکانی برای بهبود زبان و ارائه نوآوری­های آموزگاران و فراگیران زبان به منظور تسهیل این روند دشوار است. هدف این نوآوری، بهبود فرایند یادگیری و کاهش تأثیرات نامطلوبِ دشواری­های یادگیری زبان می­باشد (محمدی، 1388). به نظر محققین یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر در یادگیری زبان رویکردهای یاددهی- یادگیری (روش تدریس) است. مثلاً موهاشان (به نقل از ّبیرمی، لیاقت دار و شریف، 1387) روش تدریس کارآمد را به عنوان مهم­ترین عامل تأثیر گذار در یادگیری زبان انگلیسی ذکر نموده است.

در طی چند سال اخیر، آموزش کارآمد زبان انگلیسی از عمده­ترین دغدغه­های مسئولان امر برنامه­ریزی درسی کشور بوده است؛ زیرا به رغم صرف مقدار زیاد زمان، انرژی و سرمایه، میلیون­ها ایرانی پس از چند سال آموزش زبان انگلیسی در نهایت از دستیابی به توانایی برقراری ارتباط مفید و مؤثر عاجزند. عوامل این ناکامی را می­شود در روش نامناسب آموزش معلمان زبان انگلیسی، محتوای آموزشی نامناسب، روش­های تدریس ناکارآمد، بی­انگیزه بودن، دیر شروع کردن آموزش و عدم به کارگیری آموخته­ها جستجو کرد (بیرمی، لیاقت دار و شریف، 1387). از این رو به منظور بهبود آموزش و ارتقای کیفیت یادگیری زبان انگلیسی بایستی شیوه­های سنتی آموزشی زبان انگلیسی مورد تجدید نظر، بازبینی و حتی تغییر قرار گیرد در این راستا توجه به طراحی آموزشی، ابداع الگوها­ی آموزشی و توجه به رویکردها­ی نوین در آموزش زبان انگلیسی جزء مهم­ترین راهکارها­ی عملی برای ارتقاء و پیشرفت در یادگیری زبان­های خارجی بویژه زبان انگلیسی محسوب می­گردد.

 1-2- بیان مسأله

زبان به عنوان وسیله­ای برای ارتباط فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، نقش انکار ناپذیری در جامعه­ی انسانی و شکل­گیری تمدن بشری ایفا می­کند. بنابراین آموزش و فراگیری زبان در عرصه­ی تعلیم و تربیت از اولویت خاصی برخوردار است. امروزه حدود 60 درصد جمعیت دنیا دو زبانه و یا چند زبانه محسوب می­شود (بهرامی، 1388، ص 3). در نتیجه یادگیری زبان خارجی (زبان دوم) در دنیای امروز امری مهم و ضروری تلقی می­شود؛ که آگاهی از روش­های آموزش و یادگیری آن دارای اهمیت فراوان است.

زبان انگلیسی به عنوان یکی از پرکاربردترین زبان­های زنده دنیا، اهمیت اساسی در محافل علمی و بین­المللی دارد. بنابراین، توجه به بازنگری در یادگیری و روش­های تدریس آن امری ضروری محسوب می­شود. در سال­های 1940و قبل از آن، تدریس و یادگیری زبان انگلیسی و از چنین اهمیتی برخوردار نبوده، اما بعد از جنگ جهانی اول و دوم در پی گسترش فعالیت­های مختلف، زبان انگلیسی در اکثر کشورها رایج گردید (فهیم و حقانی، 1384). از آن زمان تاکنون روش­های مختلفی ایجاد شدند. ولی با وجود صرف هزینه­های فراوان نتایج حاصله از روش­های سنتی چندان رضایت بخش به نظر نمی­رسند. تجربه نشان داده است که این آموزش­ها چه در سطح دبیرستان و چه در دانشگاه­ها ناموفق بوده و هرگونه تغییر در امر آموزش زبان تاکنون با شکست مواجه شده است (پیشقدم، 1387).

طبق نظرکارشناسان، روش­های سنتی نیاز فراگیران را در مهارت­های اساسی یادگیری زبان انگلیسی مانند شنیدن، بیان کردن، خواندن و نوشتن به خوبی برآورده نمی­کنند. در مواردی که انگلیسی به عنوان زبان خارجی تدریس می­شود، امکان استفاده از مهارت­های یاد شده کلاس درس برای آنان وجود ندارد. زبان انگلیسی در چنین جاهایی ممکن است برای گرفتن مدرک تحصیلی مورد نیاز باشد؛ در آن صورت زبان انگلیس به عنوان موضوعی مثل علوم دیگر نگریسته می­شود. برای این فراگیران، مفهوم نیاز بیرون از کلاس اهمیت بسیار کمی دارد. و آموخته­ها در زندگی واقعی به­کار گرفته نمی­شوند (عباسی، احمدی و لطفی، 1388). لذا با توجه به این مشکلات در سال­های اخیر محققین به منظور غلبه بر این مشکلات متوجه رویکردهای آموزشی نوین و نظریات تعاملی در آموزش زبان شده­اند. یک دسته از رویکردهای نوینی که در سال­های اخیر مورد توجه قرارگرفته است؛ رویکرد مبتنی بر فناوری است.

فناوری با پیشرفت روزافزون تأثیر شگرفی در ارتقاء و تحول آموزش داشته است. هدف اساسی فناوری آموزشی تسهیل، توسعه و تقویت فرآیند آموزش و یادگیری است. توسعه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه­های آموزشی و پرورشی، گامی مؤثر و ماندگار بوده که توانسته تحول کیفی در اهداف، برنامه­ها روش­ها و شیوه­ها ایجاد کند و در نتیجه اثربخشی آموزش و پرورش را به دنبال داشته باشد. پیش­بینی می­شود با توسعه فنآوری، رویاهای دیرینه و مشکلات لاینحل از قبیل کاربردی کردن آموزش و پرورش، تمرکز بر توانایی و نیازهای یادگیرندگان، نهادینه کردن دانش­آموز محوری و تغییر نقش معلم به عنوان راهنما و بالاخره اصالت بخشیدن به آموزش مادام­العمر محقق شود (زکی نژاد نقل در حیدری، مدانلو، نیاز آذری و جعفری، 1389). تحقیقات مختلف در نقاط مختلف دنیا حاکی از اثربخشی رویکردهای نوین، بخصوص رویکردهای مبتنی بر فناوری (یادگیری الکترونیکی، یادگیری سیار و …) در امر آموزش و یادگیری زبان است. در زیر به چند نمونه از این تحقیقات اشاره می­شود.

چان کونگ در تحقیقی به بررسی تأثیر شبکه­­های اینترنتی در یادگیری بخش­های مختلف زبان انگلیسی پرداخت و در پایان به این نتیجه رسید که استفاده از این امکانات می­تواند یادگیری را در بخش­های مختلف زبان انگلیسی افزایش دهد. همچنین دلاکال فاسونی(2001) تأثیر کاربرد کامپیوتر و اینترنت را در یادگیری زبان انگلیسی مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسیدکه این ابزارها باعث افزایش یادگیری دانش­آموزان می­شود و همکاری و مشارکت را در بین آنان بالا می­برد (نقل در حیدری، مدانلو، نیاز آذری و جعفری، 1389).

در سال­های اخیر یادگیری با ظهور فناوری­های جدید مانند چند رسانه­ای­ها، فرا رسانه­ها، ارتباطات از راه دور و یادگیری موبایل دستخوش تغییرات اساسی شده است. این روش­ها سبب افزایش علاقه، انگیزه و میل به یادگیری در دانشجویان می­گردد و قابلیت­هایی را برای معلمان و فراگیران در آموزش و یادگیری بخصوص یادگیری زبان انگلیسی فراهم می­آورد. در زمینه­ی به­کارگیری موبایل در آموزش نیز تحقیقاتی صورت گرفته است.

پاتریشیا و کریس (2005) تعداد 100 کلمه انگلیسی را به تلفن­های 44 دانشجوی ژاپنی ارسال کردند. در پایان نتایج نشان داد دانشجویانی که این لغات را از طریق تلفن­همراه دریافت نموده­اند، یادگیری بیشتری داشته­اند. همچنین نادایر و دوگان(2007) ضمن به­کارگیری تلفن­همراه در یادگیری زبان انگلیسی، بر تأثیر این روش بر عملکرد و یادگیری دانشجویان نسبت به روش­های معمول تأکید کردند.

یادگیری با استفاده از موبایل (تلفن­همراه) از راهبردهای نوین در آموزش­های رسمی و غیررسمی است. استفاده از تکنولوژی موبایل در تعلیم و تربیت بر انگیزه، همکاری، اشتراک اطلاعات، در دسترس بودن و تعامل یادگیرنده تاثیر می­گذارد و فرصت­هایی را برای یادگیرنده، معلم و دانشگاه فراهم می کند (غریبی و محمدی 2009).

یادگیری از طریق موبایل بویژه تلفن­همراه با توانایی­های بالقوه­ای که دارد؛ اخیراً مورد توجه تعداد زیادی از محققین قرارگرفته است. یکی از مهم­ترین کاربردهای تلفن­همراه در آموزش، یادگیری لغات انگلیسی با استفاده از پیام متنی است. نقش مهم دیگر تلفن­همراه در آموزش، ایجاد انگیزه برای یادگیری و مشارکت فعالانه در امر آموزش است. طبق یک نظر سنجی که درسال (2010) در کشور تایوان صورت گرفت، مشخص شد، اولین دلیل اصلی منجر به ناکامی و ناامیدی آکادمیکیِ دانش­آموزان، کاهش انگیزه برای یادگیری است. برای ارتقاء انگیزه یادگیری و کارایی تدریس، «بخصوص در درس زبان» فناوری­های رایانه­ای و ارتباطات سیار پدیدار گشته است، که به طور جدی مورد توجه محققین قرارگرفته است (لوئن رائو، گائو و وو ،2006). با وجود این مطالعات اندکی در مورد پیامدهای آموزشیِ یادگیری سیار، بویژه یادگیری از طریق تلفن­همراه صورت گرفته است؛ لذا، با توجه به اهمیت و ضرورت روز افزون یادگیری سیار بویژه یادگیری از طریق تلفن­همراه در یادگیری زبان انگلیسی، ناکارآمدی روش­های سنتی، اهمیت ایجاد انگیزه در یادگیری زبان انگلیسی، اهمیت تمرین و تکرار با فواصل زمانی و ارائه محتوا در قطعات کوچک که از ویژگی­های تلفن­همراه محسوب می­شود؛ این تحقیق در صدد بررسی تأثیر به­کارگیری تلفن­همراه به عنوان یکی از روش­های نوین در بالا بردن یادگیری و انگیزه پیشرفت دانشجویان در درس زبان انگلیسی است. بنابراین با توجه به اینکه زبان انگلیسی یک زبان خارجی است، و فقط در کلاس آموزش داده می­شود و در خارج از کلاس آموزش داده نمی­شود، قسمت اصلی تلاش بر عهده فراگیراست. سیر زمانی حفظ کردن و یادگیری با فواصل زمانی مختلف بخش مهمی از آموزش محسوب می­شود؛ که مورد حمایت نظریه­های روانشناسی و یادگیری است. روانشناسی شناختی معتقد است اگر قرار است چیزی حفظ شود، در فواصل زمانی طولانی و تکرار امکان پذیر خواهد بود. بنابراین دراین پژوهش لغات جدید در قالب جملات مختلف در فواصل زمانی معین همراه با تمرین و تکرار برای دانشجویان ارسال گردید؛ و سعی شد، با انجام عمل آزمایش (استفاده از یادگیری مبتنی بر تلفن­همراه) تأثیر روش حاضر بر انگیزه پیشرفت و همچنین یادگیری زبان انگلیسی عمومی دانشجویان دانشگاه بیرجند مورد بررسی قرار گیرد.

1-3–  اهمیت و ضرورت تحقیق  

امروزه کاربرد فناوری­های جدید اطلاعات و ارتباطات، تحولات شگفت انگیزی در کار و زندگی مردم بوجود آورده است. ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) به عرصه فعالیت­های بشر و گسترش روزافزون آن در قرن حاضر، ابزار بسیار کارآمدی در اختیار متخصصان و متولیان تعلیم و تربیت به منظور تغییر و بهبود روش­های یاددهی­- یادگیری، تعالی بخشی به اهداف تربیتی و اصطلاحات آموزشی قرارداده است (رحمانی، موحدی نیا و سلیمی، 1385).

یادگیری با استفاده از موبایل از راهبردهای نوین در آموزش­های رسمی و غیررسمی است. کوچک سازی تجهیزات، فنآوری­های سیار جدیدی راه اندازی کرده است. یادگیری با ابزارهای سیار معرف استفاده از ابزارهای متحرک در فرایند آموزش و یادگیری است. این امر، امکان یادگیری مستقل از محدودیت­های زمانی و مکانی با قابلیت جابجایی و اتصال بهینه را فراهم می­سازد (باتستا و پریرا، 2008).

لوئن، رائو، گائو و وو، (2006) معتقدند، فنآوری ارتباطی سیار جدید، سبب تشویق و تعامل بین دانش­آموز و معلم می­گردد در نتیجه می­تواند در بهبود و کارایی یادگیری مؤثر باشد. بنابراین یادگیری از طریق موبایل از این جهت که در هر زمان و مکانی امکان دسترسی به مواد یادگیری و محتوای متفاوت را فراهم می­کند، دارای اهمیت است.

یادگیری از طریق موبایل تنها منحصر به محیط یادگیری الکترونیکی نیست، بلکه به همان خوبی که در کلاس حضوری کاربرد دارد در محیط­های تلفیقی نیز کاربرد دارد (غریبی و محمدی،2009).

یادگیری از طریق موبایل بر تفکر انتقادی و یادگیری مشارکتی تأثیر می­گذارد و منجر به شخصی شدن روش­های آموزشی یادگیرندگان­ می­شود. یادگیری سیار سبک­های متفاوت یادگیری را پشتیبانی می­کند از طریق مبادله پیام­های کوتاه( اس­ام­اس) و پیام­های چند رسانه­ای (ام­ام­اس) یا پست الکترونیکی یادگیرندگان با هم مشارکت می­کنند (ناردی و همکاران، 2009). به علاوه، محتوا و اطلاعات در قطعه­های کوچک که امکان یادگیری مؤثر را آسان می­کند، ارائه می شوند، در این معنا می­توان از یادگیری سیار برای پشتیبانی فرایند طبیعی یادگیری استفاده کرد (سراج و ویجایاکوماران، نقل در عطاران 1388).

بدون شک توسعه و گسترش بی­وقفه سیستم­های آموزشی مبتنی بر یادگیری­های الکترونیکی و موبایلی اکنون ضرورتی انکار ناپذیر در رویارویی با تحولات جدید داشته، و جامعه را به سوی دانایی محوری هدایت می­کند. دسترسی و تسلط بر فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر تلفن­همراه به منظور بهره­گیری از آن در برنامه­ریزی­های استراتژیک جامعه در امر آموزش، یکی از مؤلفه­های اساسی قدرت و توانمندی­های نظام آموزشی محسوب می­شود و از طرفی با توجه به سرعت افزاینده دانش و توسعه­ی وسایل ارتباطی نظیر تلفن­همراه فراهم ساختن بستر و زمینه استفاده از این فناوری برای استفاده در دانشگاه­ها و سایر مؤسسات آموزشی به منظور کمک به بهبود تدریس و یادگیری از مباحث مهم و جدید محسوب می­شود این وسیله فراگیران را برای همگام شدن با محیط دائم التغییر اطراف خود و شیوه­های جدید برای انتقال دانش و افزایش یادگیری آماده می­کند (سلیمانی، پاپ زن، سلیمانی، 1389).

در سال­های اخیر فناوری موبایل بویژه تلفن­همراه به­طور چشمگیری در یادگیری زبان انگلیسی مورد استفاده محققین قرار گرفته است. مزایای متعدد تلفن­همراه و سایر ابزارهای همراه، از جمله استفاده در زمان­ها و مکان­های مختلف، ارائه محتوا در قطعات کوچک، دسترسی آسان، سهولت استفاده، امکان تمرین و تکرار و چند رسانه­ای بودن و… را می­توان دلایل گسترش استفاده از تلفن­همراه به حساب آورد. تلفن­همراه با داشتن چنین مزایایی می­تواند نقش مهمی در یادگیری زبان انگلیسی ایفا نماید. بنابراین در این پژوهش با توجه به نقش مهم انگیزه در یادگیری که مورد توجه محققین زیادی است و همچنین با توجه به  نقشی که ابزارهای سیار می­توانند در یادگیری و انگیزه پیشرفت داشته باشند اقدام به­کارگیری تلفن­همراه در آموزش نمودیم. از طرفی با توجه به اینکه تحقیقی که تلفن­همراه در افزایش انگیزه پیشرفت دانشجویان به­کار گرفته باشد؛ توسط محقق یافت نشد، این تحقیق از این لحاظ دارای اهمیت است.

همچنین این وسیله و نتایج به­دست آمده از این تحقیق به دلیل دارا بودن ویژگی­های (تکنولوژی مخابره­ای، دریافت و انباشت، نمایش و کنترل، انعطاف­پذیری زمانی و مکانی و تمرکز زدایی) دارای موارد استفاده بی­شماری در زمینه آموزش می­باشد، که می­تواند مورد استفاده دست اندرکاران آموزش زبان انگلیسی بویژه اساتید گروه زبان انگلیسی و کلیه زبان­آموزان و دانشجویان قرار بگیرد. ازطرف دیگر نتایج این تحقیق می­تواند به عنوان مبنایی برای انجام تحقیقات در زمینه یادگیری از طریق موبایل و سایر زمینه­ها مشابه گردد. همچنین نتایج تحقیق می­تواند؛ به متخصصین برنامه­ریزی درسی جهت فراهم آوردن محتوای مناسب برای یادگیری از طریق تلفن­همراه کمک کند.

1-4- اهداف کلی پژوهش

هدف کلی پژوهش حاضر عبارت است از بررسی تأثیر روش یادگیری از طریق موبایل (تلفن­همراه) بر یادگیری و انگیزه پیشرفت، در درس زبان انگلیسی عمومی دانشجویان دانشگاه بیرجند درسال تحصیلی 90-89 .

1-4-1- اهداف فرعی

• سنجش تأثیر روش یادگیری از طریق تلفن­همراه بر روی یادگیری زبان (پیشرفت تحصیلی).
• سنجش تأثیر روش یادگیری از طریق تلفن­همراه بر روی انگیزه پیشرفت دانشجویان.

• 

1-5- فرضیه­های پژوهش

• یادگیری از طریق تلفن­همراه بر یادگیری دانشجویان در درس زبان انگلیسی عمومی تأثیر دارد.
• یادگیری از طریق تلفن­همراه بر انگیزه پیشرفت دانشجویان درس زبان انگلیسی (عمومی) تأثیر دارد.

1-6- تعریف متغیرها و اصطلاحات پژوهش

1-6-1- تعریف متغیرها

1-6-1-1 – تعریف مفهومی یادگیری از طریق تلفن­همراه

منظور از یادگیری از طریق تلفن­همراه عبارت است از: یادگیری در قطعات کوچک و کم حجم که از طریق خدمات پیام کوتاه (اس­ام­اس) یا سرویس پیام چند رسانه­ای (ام­ام­اس) صورت می­گیرد.

1-6-1-2- تعریف عملیاتی یادگیری از طریق تلفن­همراه

در این تحقیق منظور از یادگیری از طریق موبایل (تلفن­همراه)، عبارت است از ارسال پیام متنی (اس­ام­اس) در درس زبان انگلیسی عمومی به دانشجویان در فواصل زمانی معین بطوری که فرصت یادگیری همراه با تمرین و تکرار را برای دانشجویان فراهم نماید. لازم به ذکر است که روش آزمایش مورد نظر به­طور کامل در فصل سوم ارائه شده است.

1-6-1-3- تعریف مفهومی یادگیری

یادگیری عبارت است ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده، مشروط بر اینکه این تغییرات در اثر تجربه رخ دهد (سیف، 1383).

Mohashan

.Information & Communication Technology (ICT)

Chuan kung

Dela cal Fasoni

Patricia & Chris

4Nadire & Dogan

Text messaging

luen

  rau

Gao

wu

Batista & Pereira

SMS

Multimedia

E-mail

MMS