شاخص ها علاوه بر تحلیل های کلان اقتصادی، در تصمیم گیری ها و تحلیل های سرمایه گذاران نیز دارای اهمیت می باشند. شاخص ها به عنوان معیار ارزیابی عملکرد پرتفوی سهام نیز بکار می روند. با توجه به اینکه سرمایه گذاران با علائق و سلایق خاصی اقدام به سرمایه گذاری در بورس های اوراق بهادار می نمایند، لذا در اکثر بورس های اوراق بهادار پیشرفته علاوه بر شاخص های کل، شاخص های معینی جهت نمایش رفتاربخش خاصی از بازار طراحی و محاسبه می گردند.از اینرو شاخص ها بیانگر و نماینده رفتار سهامی می باشند که عموم سرمایه گذاران در بورس مالک آن می باشند، در واقع سرمایه گذاران از طریق پیگیری حرکات شاخص ها     می توانند وضعیت پرتفوی خود را ارزیابی نمایند.
 
1-2) بیان مسأله پژوهش
واژه شاخص به معنای وسیله تشخیص است و عدد شاخص عددی است که بوسیله  آن تغییرات ایجاد شده دریک پدیده را در فاصله دو زمان مختلف یا دو مکان مختلف بررسی می کنیم. بنابراین میتوان گفت شاخص
 عددی است برای اندازه گیری و سنجش تغییرات عوامل مختلف در فواصل زمانی یا مکانی.
شاخص قیمت سهام برای اولین بار در سال 1884 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت، در آن زمان روش محاسبه بسیار ساده و به صورت میانگین ساده حسابی بود بدین طریق که قیمت سهام انتخابی را با هم جمع کرده وسپس به تعداد سهام تقسیم می نمودند. این روش توسط چارلز داو[1] ابداع گردید که توسط آن میانگین قیمت سهام 11 شرکت راه آهن به دست می آمدو به عنوان شاخص قیمت ها در صنعت راه آهن مورد استفاده قرار می گرفت. در سال 1897 تعداد شرکتها به 20 شرکت افزایش یافت و این روش محاسبه به عنوان تنها روش محاسبه شاخص تا سال 1928 ادامه داشت و در این تاریخ شاخص دیگری طراحی و جایگزین روش محاسبه قبلی شد    .(www.djindexes.com)
شاخص قیمت سهام یک کمیت آماری است که جهت اندازه‌گیری افزایش یا کاهش در قیمت سهام و اوراق قرضه و بازار بکار برده می‌شود. این شاخصها در قالب شاخص کل، شاخص صنعت و شاخص شرکت ، محاسبه و منتشر می‌گردند.
برای سهامداران یا سرمایه گذاران این سئوال مطرح است که آیا امکان تمرکز برروی چند عامل مهم برای تصمیم گیری درمورد خریدوفروش سهام وجود دارد؟
آیا می شود بدون درنظر گرفتن اصول ومعیاری وبراساس حدس و گمان به بازده ای منطقی در مورد خریدو
فروش سهام دست یافت؟
آیا می توان با انجام پژوهشی جامع در رابطه با معیارهای بهینه اقدام به رتبه بندی شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار اقدام نمود؟
سئوالاتی از این قبیل همیشه ذهن سرمایه گذاران را به خود مشغول کرده است. بنابراین در این راستا شناخت عوامل تاثیرگذار بر تصمیم گیری سرمایه گذاران مهم می باشد.عوامل تبیین کننده تصمیم گیری در مورد سهام متعدد هستند و شناخت آنها گذشته از مزیتهایی مانند کاهش ریسک، افزایش شفافیت درباره اطلاعات مورد نیاز، به تبع آن افزایش نقد شوندگی و بهبود فرایند کشف قیمت و گسترش بازار سرمایه را برای سرمایه گذاران و بازار سرمایه کشور به همراه دارد و موجبات فراهم آمدن زیرساخت های لازم برای رتبه بندی شرکت ها در بورس اوراق بهادار و به دنبال آن تلاش هرچه بیشتر شرکت ها برای قرار گرفتن در رتبه های بالاتررا از طریق گزارشگری مالی مناسب و غیره را در بر خواهد داشت.
تحقیق حاضر  می خواهد با استفاده ازمعیارهایی کارا 30 شرکت برتر بورس را انتخاب و بر اساس اطلاعات آنها شاخص جدیدی راطراحی کند.
به بیان دیگر شناسایی شرکتهای ممتاز یا دارای موقعیت برتر اغلب بر پایه یک یا چند معیار از معیارهای زیر انجام می شود:

• قدرت نقدشوندگی سهام به معنای پرمعامله بودن آن.
• میزان تأثیرگذاری شرکت بربازاریا سهم آن درارزش جاری بازار.
• وضعیت شرکت از نظربرتری نسبتهای مالی، به ویژه میزان سودآوری به ازای هرسهم.

 
از آنجایی که در بورس اوراق بهادار تهران شاخص 50 شرکت فعالتر و شاخص 30 شرکت بزرگ انتشارمی یابند این تحقیق در نظر دارد شاخص 30 شرکت برتر را براساس معیارهای شاخص های بزرگ دنیا طراحی وکارایی شاخص طراحی شده را نسبت به 2 شاخص پیش گفته که قبلا در بورس تهران طراحی گردیده بررسی نماید. در نهایت این تحقیق در راستای پاسخ به این سئوالات باشد که:
1-تفاوت کارایی شاخص 30 شرکت برتر با شاخص 50 شرکت فعالتر چگونه است؟
2-  تفاوت کارایی شاخص 30 شرکت برتر باشاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟
3-  تفاوت بازدهی شاخص 30 شرکت برتر با شاخص 50 شرکت فعالتر چگونه است؟
4-  تفاوت بازدهی شاخص 30 شرکت برتر با شاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟
 

• ) اهمیت و ضرورت تحقیق

با گسترش بازار سرمایه کشور بخشی از  دارایی­های افراد در قالب سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس می باشد.که سرمایه گذاران علاقه­مندند با بکار انداختن وجوه خود کسب بازده کنند و در کنار آن ماهیت فعالیت تجاری بگونه ای است که کسب بازده مستلزم تحمل ریسک است. به­عبارت دیگر ریسک یکی از دغدغه های جدی سرمایه گذاران در بازار های مالی است. به علت تغییرات نامطلوب عوامل بازار از قبیل نرخ بهره، نرخ ارز و قیمت اوراق بهادار سرمایه گذاران عمدتا در معرض ریسک بازار قرار دارند. بنابر این باید آن را شناخت و همراه با حذف ریسک های غیرضروری،ریسک های همراه با فرصت را مدیریت نمود(آدمی،1390).
مهم ترین استفاده شاخص سهام،کاهش دادن ریسک سرمایه گذاری می باشد. ترکیب دو دارائی پر ریسک که عواید آنها دارای همبستگی منفی  با یکدیگر است یک بدره(مجموعه) سهام بسیار کم ریسک را به وجود      می آورد،  زیرا هنگامی که یک دارائی عملکرد خوبی داشته باشد، دیگری عملکرد ضعیفی خواهد داشت و بالعکس. برای اینکه تقاضای قدرتمند در مورد عملکرد بازار سهام مورد ارزیابی قرار گیرد،شاخص های زیادی
بنیان نهاده شده است.این شاخص ها برای این طراحی شده اند تا افت و خیزهای گسترده قیمتهای بازار سهام به شکل کمی در آید، حال ممکن است که این شاخص برای بخشی از بازار یا همه بازار باشد.یک چنین شاخص هایی بنا به دلایل زیر اهمیت دارند:
 

• شاخص می تواند مقایسه ای تاریخی در مورد عواید حاصل از پولی که فرد، روی سهام سرمایه گذاری کرده است ارائه نماید، یعنی فرد مقایسه می کند که اگر پول خود را در جای دیگری نظیر خرید طلا،سرمایه گذاری می کرد بهتر بود و یا در سهام (محمدی، 1376).

• شاخص سهام، نمادی است از عملکرد ملی اقتصادی.یعنی برای شناخت نوسانات عملکرد ملی اقتصادی و آگاهی از رشد آن می توان از شاخص بازار استفاده کرد (محمدی،1376).
• برای اعلام نوسانات بازار بورس از طریق وسائل ارتباط جمعی و نیز نوسانات بازارهای مالی،ضروری است که معیارهای ساده که حاکی از مجموع تغییرات و افت و خیزها باشد فراهم آیدکه شاخص بازار در این خصوص مناسب به نظر می آید(محمدی،1376).
• شاخص بازار،یک استاندارد ساده ای است که مدیران شرکتهای سرمایه گذاری،عملکرد خود را با آن محک می زنند(همان منبع).
• اطلاع از نوسانات و تغییرات قیمت سهام شرکتها در بورس اوراق بهادار مهم است و این مهم از طریق شاخص سهام صورت می گیرد(همان منبع).

شاخص قیمت سهام،نشان دهنده وضعیت کلی اقتصاد کشور است.افزایش این شاخص به معنی رونق و بهبودی در اوضاع و احوال اقتصادی و کاهش آن گویای بحران  و رکود است (احمدپور و همکاران، 1386).
محاسبه شاخص قیمت سهام مستلزم در اختیار داشتن اطلاعات کامل پایه ای و آخرین اطلاعات از تغییرات قیمتهای سهام و  حجم معاملات آنهاست. به این جهت این شاخص معمولاً توسط سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار یا موسسات تخصصی مستقل از بورس محاسبه می شود.
هدف این  تحقیق طراحی شاخصی سازگار با بورس اوراق بهادار تهران است تا شاخص به شیوه‌ای دقیق وضعیت بورس وشرکتهای بورسی را نشان دهد.
تغییرات شاخص کل قیمت سهام به دنبال تغییرات در مقدار سهام مورد معامله و تغییرات قیمت آنها پدید می آید.این تغییرات ناشی از عوامل درون سازمانی و عوامل برون سازمانی می باشد.
منظور از عوامل درون سازمان، وضعیت داخلی شرکتها با توجه به سرمایه گذاریهای جدی ، سودآوری، زیان دهی، تصمیمات مجمع عمومی و مدیریت شرکتهااست.
 منظور از عوامل برون سازمانی اثرگذار بر قیمت سهام شرکتها،  قوانین مالی و مالیاتی، بحران های سیاسی و اقتصادی داخلی، ثبات یا بی ثباتی حکومت ها، جنگها و تهدیدهای سیاسی منطقه ای یا بین المللی می باشد.
شاخص کل قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران، در قسمت تحقیقاتی سازمان کارگزاران بورس، تهیه می گردد.
 
1-4)اهداف تحقیق
      این تحقیق در پی رسیدن به اهداف علمی و کاربردی زیر می باشد:
1-4-1) اهداف کاربردی

   این تحقیق می تواند نقش مهمی جهت هدفمند کردن فعالیت ها در حوزه های زیر داشته باشد:
مدیران بازار سرمایه
   نگرش جامع به وضعیت روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه بورس اوراق بهادار و مبنای مقایسه وضعیت بازار در بازه های زمانی متفاوت .
صندوق های سرمایه گذاری
تاکید و توجه بیشتر به شرکتهای منتخب در این تحقیق برای تشکیل پرتفوی جهت سرمایه گذاری.
شرکت های مشاور مالی و اقتصادی
شناسائی شرکتهایی که از نظر سودآوری، نقدشوندگی و بازدهی وضعیت بهتری دارند و توصیه به سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در آن شرکتها.
بورس اوراق بهادار تهران
طراحی شاخص های جدید  و بهینه براساس معیارها و فرمولهای شاخص های معتبر جهانی.
سرمایه گذاران
هدف این شاخص راهنمائی سرمایه گذاران برای شناسایی و سرمایه گذاری در شرکتهایی است  که  سودآوری و نقدشوندگی وبازدهی بیشتری دارند.
 
1-4-2) اهداف علمی
1-  ایجاد پایگاه قابل اتکائی برای تصمیم گیری سهامداران بورس با توجه به معیارهای برتر.
2-  ایجاد زیر ساختی برای رتبه بندی شرکت های بورسی به صورت منطقی با توجه به معیارهای برتر.
3-طراحی و فراهم نمودن برنامه کامپیوتری برای تحلیل بنیادی و انتخاب سهام برتر.
 
 
 
1-5) سئوالات تحقیق
1-  تفاوت بازدهی سهام شاخص30 شرکت برتر بابازدهی سهام شاخص 50 شرکت فعالتر چگونه است؟
2-  تفاوت بازدهی سهام شاخص30 شرکت برتر بابازدهی سهام شاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟

• تفاوت بازده سرمایه((ROE)) شاخص30 شرکت برتر بابازده سرمایه((ROE)) شاخص 50 شرکت فعال تر چگونه است؟
• تفاوت بازده سرمایه((ROE)) شاخص30 شرکت برتر بابازده سرمایه((ROE)) شاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟
• تفاوت بازده دارایی ها ((ROA)) شاخص30 شرکت برتر بابازده دارایی ها ((ROA))شاخص 50 شرکت فعالتر چگونه است؟
• تفاوت بازده دارایی ها ((ROA)) شاخص30 شرکت برتر بابازده دارایی ها ((ROA)) شاخص 30 شرکت بزرگ چگونه است؟

 
 
1-6) فرضیه های تحقیق
1- بازدهی سهام شاخص30 شرکت برتربابازدهی سهام شاخص 50 شرکت فعالتر تفاوت دارد
2- بازدهی سهام شاخص30 شرکت برتربابازدهی سهام شاخص 30 شرکت بزرگ تفاوت دارد.
3-  بازده سرمایه ((ROE))شاخص 30 شرکت برتر با بازده سرمایه((ROE)) شاخص 50 شرکت فعالتر تفاوت دارد.

• بازده سرمایه ((ROE))شاخص 30 شرکت برتر با بازده سرمایه((ROE))شاخص30 شرکت بزرگ تفاوت دارد.
• بازده دارایی ها((ROA)) شاخص 30 شرکت برتر با بازده دارایی ها((ROA)) شاخص 50 شرکت فعالتر تفاوت دارد.
• بازده دارایی ها((ROA)) شاخص 30 شرکت برتر با بازده دارایی ها((ROA)) شاخص30 شرکت بزرگ تفاوت دارد.

 
 
1-7) روش شناسی تحقیق
دستیابی به هدف های تحقیق (نظریه سازی) میسر نخواهد بود مگر زمانی که جستجوی شناخت با روش شناسی
 درست صورت پذیرد.
 

1-7-1)جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری تحقیق و نمونه شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
 

1-7-2)  ابزار گردآوری داده ها

در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات مبانی نظری و ادبیات تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده می شود که از کتب لاتین و فارسی، پایان نامه ها و بخصوص مقالات لاتین مجلات معتبر مالی پایگاه های اطلاعاتی بدست می آید.اطلاعات مورد نیاز بر اساس نوع آنها از منابع مختلف سازمان بورس اوراق بهادار تهران جمع آوری می شوند. به منظور جمع آوری داده های مورد نظر، از نرم افزار ره آورد نوین و بانکهای اطلاعاتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران استفاده می شود.