شاخص های مکان یابی کاربریهای شهری:

پهنه شهر و فرم فیزیکی آن، متشکل از انواع کاربریهای است که در ارتباط با یکدیگر و نوع سکونت و معیشت شهروندان، این فرم را بوجود آورده اند. مکان بهینه هر کاربری مستلزم دارا بودن معیارهایی است که رعایت آنها جهت نظم بخشی به شکل شهر و تأمین هر چه بیشتر رفاه و اجتماعی و اقتصادی ساکنان، ضروری است، معیارهای مذکور، استانداردها و شاخص هایی هستند که مکان بهینه هر کاربری را در نظر گرفتن نوع کاربری و نقش آن در زندگی ساکنان و وضعیت اقتصادی و کالبدی شهر مشخص می کند. همچنین دو عامل رفاه اجتماعی و اقتصادی هم شهروندان و هم فعالیتهای شهر نیز در تدوین این معیارها ممدنظر قرار می گیرد.

معیارها و شاخصهای مکان یابی کاربری اراضی شهری، ۸ شاخص می باشند که عبارتند از:

۱)سازگاری  ۲) آسایش   ۳) کارایی   ۴) مطلوبیت   ۵) ایمنی    ۶) سلامتی   ۷) پوشش مناسب   ۸) جانمایی کاربریها برحسب سلسله مراتب و ظرفیت و … .

۲-۳۶-۱- سازگاری:

عمده ترین تلاش شهرسازی، مکان یابی برای کاربریهای گوناگون در سطح شهر و جداسازی کاربریهای ناسازگار از یکدیگر است.کاربریهای که در حوزه نفوذ یکدیگر قرار می گیرند، باید از نظر سنخیت و همخوانی فعالیت با یکدیگر منطبق بوده و باعث مزاحمت و مانع انجام فعالیت یکدیگر نکردند (بحرینی، ۱۳۷۷: ۱۹۲). زمینه های قابل بررسی برای تعیین سازگاری و یا میزان ناسازگاری می تواند شامل مواردی از جمله اندازه، ابعاد زمین، شیب زمین، شبکه ارتباطی، تأسیسات و تجهیزات، کاربریهای وابسته، کیفیت هوا، کیفیت صدا، میزان نور، دید و منظر و غیر از اینها باشد (بحرینی، ۱۳۷۷: ۱۹۲).

۲-۳۶-۲-  آسایش:

در استاندارهای مکان یابی، دو عامل فاصله و زمان، واحدهای اندازه گیری میزان آسایش و راحتی هستند. مقولاتی مانند فاصله نزدیک یا فاصله راحت برای زندگی، فواصل پیاد، قابلیت دسترسی به خطوط حمل و نقل و تأسیسات شهری، معمولاً مفهوم راحتی و آسایش دارند. سهولت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری مورد نیاز کاربریهای متفاوت و دوری از مزاحمتهای برخی کاربریهای پر ازدحام از عوامل آسایش محسوب می شوند (سعیدنیا، ۱۳۷۸: ۲۵۰).

۲-۳۶-۳-کارایی:

کارایی به مفهوم هزینه ایجاد و نگهداری شهر در سطح مورد نظر از محورهای محیطی می باشد. الگوی قیمت زمین شهری، عامل اصلی و معیار اساسی تعیین مکان کاربری زمین است. هر نوع کاربری از لحاظ اقتصادی و سرمایه گذاری، برآیند قیمت زمین و وضعیت آن از نظر آماده سازی و مخارج آبادانی است که با روش تحلیل هزینه منفعت مشخص می شود.

۲-۳۶-۴- مطلوبیت:

عامل دلپذیری مطلوبیت، یعنی کوشش در حفظ عوامل طبیعی، مناظر، گشودگی فضاهای باز و سبز، چگونگی شکل گرفتن راهها، ساختمانها و فضاهای شهری است. این عامل از نظر طراحی سیستم راههای ارتباطی نیز اهمیت خاص دارد (سعیدنیا، ۱۳۷۸: ۲۵).

۲-۳۶-۵- ایمنی:

حفاظت و ایمنی شهر در مقابل سوانح طبیعی مانند طوفان، سیل و زلزله نیز در معیارهای مکانی کاربریها و فعالیتهای متفاوت مؤثر است و بر اساس این معیارها، حرایم ساخت و ساز در سطح شهر رعایت می شود (بحرینی، ۱۳۷۶: ۲۴).

۲-۳۶-۶- سلامتی:

امروزه برای بهبود فضاها و ساختمانها و اماکن صنعتی، رعایت استانداردهای اجرایی بهداشت محیط زیست نقش مهمی دارد. استانداردهای شهر سالم و مقررات معروف به اثرات محیطی (EIS) هر گونه فعالیت شهر را از نظر حفظ محیط زیست، حراست از آسایش اجتماعی و حفاظت از میراث فرهنگی مورد ارزیابی قرار می دهد (بحرینی، ۱۳۷۶: ۲۵).

۲-۳۶-۷- پوشش مناسب:

این معیار به نوعی ارتباط مستقیم با معیار آسایش قرار دارد. پوشش مناسب به معنی توزیع کاربریها شهری بر اساس حوزه های عملکردی و خدماتی خاص هر نوع کاربری است و به صورتی که هر بخش از شهر، به میزان متناسب از خدمات ناشی از کاربریها، بهره مند شده و در عین حال به تعادل فضایی شهر، منجر شود. مناسب ترین فاصله خدمات و کاربرها از مسکن حداکثر فاصله مجاز هر کاربری را با شعاع دسترسی آن در کاربری زمین معین می نمایند، که دامنه تغییرات فاصله (شعاع دسترسی) بسته به نوع و مقیاس خدمات ناشی از کاربری با نوع، محل و تناوب مصرف و نیز با توجه به نوع مصرف کننده و مکان استقرار مصرف کننده، تعیین می شود (حاجی خانی، ۱۳۷۲ :۱۷۵).